Setembro do 72

Mire que lle digo, don Manoel! Ben certo é que a liberdade nunha sociedade se mide sempre pola liberdade que ten o que pensa diferente, pero non o é menos que privilexiar a liberdade individual sobre a liberdade colectiva, a liberdade individual riba da xustiza social, non é máis que unha forma de xustificar os abusos dos poderosos. Dirame, don Manoel, e con razón, que moi filosófico comezo hoxe. E eu tomareillo a broma; coma sempre. E coma sempre pensarei que, malia as miñas pretensións de alegrarlle a súa visita a esta nosa taberna con algunha narración, relatorio, ou aínda ás veces (menos das que sería de desexar) brincadeira, acabo introducindo, á mantenta ou sen querer, algún proverbio, sentenza ou apotegma, que invalida, ou polo menos pon en solfa, a miña pretensión de non dar leccións a ninguén. Pero é o que ten o animal: repugnante e mexeriqueiro como boi vello que son.

E non me diga que non é para estar filosófico se temos en conta que, cincuenta anos despois das loitas de setembro do 72, non estamos moito máis preto da consecución dos nosos ideais do que estabamos entón, e que despois de tódalas vidas sacrificadas e tódolos futuros hipotecados naquel pulso ao Réxime, a clase obreira definitivamente non vai ao paraíso.

Que onde estaba eu en setembro do 72? Pois de arribada co Mar de Labrador aos peiraos da Casa MAR. Sei que foi un sábado, polo que debeu de ser o 16, case que ao final do conflito, e viñamos dunha campaña especialmente longa e frutífera en Namibia. E non; non me chamou especialmente a atención o ambiente nas dependencias da factoría nin, por suposto, o das oficinas cando subimos a entregar as documentacións para poder coller uns días de descanso na casa, que non sabe vostede don Manuel o que se move a terra que vostedes chaman firme despois de máis de medio ano na mar.

O camiño ata a casa xa foi fariña doutra muiñada! Chegando a Barreras vemos un grupo de xente na porta do estaleiro gritando consignas como «amnistía e liberdade». Antes de que dean chegado as leiteiras dos grises, a xente dispérsase e xorde un novo grupo diante de Freire. E cando os grises están chegando a Freire, a concentración está en Cardama, ou en Armada ou en Santodomingo! «O que levo perdido!»—dixen para min con admiración. E apresurei o paso para chegar canto antes á casa.

Son moitos anos os que levo celebrando a miña chegada con ben a porto amigo cun conxunto ordenado e meticuloso de actividades, que forman o meu pequeno ritual de «xa estou na casa». En primeiro lugar, teño que mergullar completamente o meu corpo en auga doce para extraer coidadosamente de todas as súas engurras e dobreces, pregas e buratos toda traza de vello sal mariño mollado de suor, de restos de combustible mal queimado e graxa lubricante. A continuación, estreo unha toalla, portuguesa, por suposto!, e seco completamente cada parte do meu corpo coa debida atención e coidado. Chega o momento de escoller, moi devagar, con agarimo, a roupa que vai cubrir ese corpo renacido na auga lustral, comezando pola estrea dunha muda interior, unha camisa branca e un pantalón coa raia ben marcada, para finalizar cos calcetíns de fío e un par de zapatos confortables e acabadiños de lustrar. Poño o reloxo, collo a carteira e as chaves da casa e xa estou en disposición de saír ata a do Mincha por ver que novidades me conta a xente.

Non necesito preguntar: toda a taberna ferve coas ansias de contarme todo o que leva pasado, empezando polas mortes de Ferrol en marzo e os conflitos de Kober en abril, o de Barreras en maio, e esta traca final que comezara de forma inocente coa negociación do convenio colectivo dos da Citroën e a súa reivindicación do sábado inglés.

—O malo, don Paio —explicoume a Sefa mentres enchía a miña cunca daquela ambrosía longo tempo anhelada—, é cando dúas partes se sentan a negociar nunha mesa e unha delas non ten respecto pola outra! E iso é o que pasa! A patronal non tiña intención de negociar ningunha mellora nas condicións dun traballo para o que tiñan milleiros de solicitudes avaladas por cacheiras, lacóns, chourizos e outras exquisiteces!

—Cartos incluídos, ben o sei! E, claro!, as cousas van a peor, que onde non hai non cómpre buscar!

—Iso é! Ti non queres darme o sábado inglés, pois eu convoco unha xornada de loita para ese sábado que non me queres dar. Ti non vés traballar o día 9, pois eu mando cartas de despedimento a cinco traballadores e abro expedinte a outros catro sindicalistas!

Aos poucos, que hai máis clientes que atender, a Sefa vaime contando o resto dos feitos. De como o seguinte luns ás seis da mañá os traballadores de Citroën concentráranse na fábrica e iniciaran unha marcha cara ás outras factorías da contorna para pedir a solidariedade dos seus traballadores. E de como repiten a mesma estratexia o seguinte día, pero desta volta xa entre cargas policiais e detencións. Cada día que pasa, o apoio social á folga vaise estendendo e estendendo, e a masa de traballadores que ha controlar a autoridade competente (máis ben incompetente) vai medrando. Segundo Sefa, que sempre está coa orella posta, aos xerifaltes do réxime preocúpanlles «certas mostras de indulxencia que algúns policías armadas dan cos manifestantes, de forma especial cos estudantes que se sumaron ás mobilizacións. Denuncian a actitude dalgúns que amagan en troques de golpear, ou golpean riba de obxectos próximos simulando facelo no lombo dos manifestantes». Eu escacho coa risa, porque a Sefa pon toda a alma na posta en escena dos golpes simulados, e comento:

—E para apagar o lume da protesta non se lles ocorre mellor cousa que traer a xente dos corpos especiais da Policía Armada dos cuarteis de León e Valladolid! É como se para extinguir un incendio trouxeras unha manda de expertos pirómanos ben armados de bidóns de gasolina!

—Non sei se beberan gasolina, como di vostede, ou algunha outra substancia, don Paio! Que me contou a Paquita, a filla do José do Troncoso, que está de oito meses, que tivo a cara dun deles a menos dunha cuarta da súa e tiña as pupilas dos ollos totalmente dilatadas!

—Miña nai! E pasoulle algo?

—Tivo sorte! Que ollaron por ela tres obreiros de Cardama que a coñecían e foron a polo policía! Salvárona da malleira, que nese estado os grises non respectaban nin cativos nin vellos, nin embarazadas nin paridas con bebés!

—Non sei como non se dan conta de que a actuación desmedida destes grupos especiais favorece a implicación das xentes do común nas reivindicacións dos traballadores en folga!

—E que eles van ao seu! Contaron que estes días, nunha carga que fixeron preto de Sindicatos na que houbo varios feridos, a policía chegou a entrar no local do sindicato vertical, e que houbo protestas porque golpearon a varios funcionarios dos seus! E a xente tenlles tanta xenreira que cando van eles protexendo a circulación dun Vitrasa a xente espera polo seguinte.

Pois sería neste intre da conversa ou en calquera outro semellante cando se achega a min, por aquilo de saudarme, o Moncho, o fillo dun vello compañeiro de mareas no Gran Sol, que traballa de soldador no estaleiro de Barreras.

—Pero de onde carallo sae vostede, don Paio, que lle teñen que explicar todo coma se non fora de Bouzas? —dime con retranca.

—Pois teño para min que do inferno, porque había por alí moita xente queimada…

—Quero entender que segue vostede na máquina do Mar de Labrador, non si? E que lle parece a que temos montada?

O Moncho está entusiasmado. Cóntame que máis e máis traballadores se unen á loita; máis e máis cidadáns pasan de ter unha actitude neutral a dirixir a súa xenreira contra os corpos represivos. Que xa hai máis de sesenta detidos e case que trinta empresas en paro, e que canto máis forte sexa a represión, mellor; mellor canto menos teña que perder a xente, que a deterioración das condicións de vida dos obreiros melloran a súa determinación na loita de clases.

—E o Comité de folga está de acordo con esa estratexia? —pregúntolle ao Moncho un pouco incrédulo— Tedes consultado a asemblea? Porque, ata onde eu sei, a cousa ía de negociar melloras alcanzables, para demostrar aos traballadores o valor da unión e a utilidade da loita polas reivindicacións da maioría.

—A clase traballadora non pode perder esta oportunidade! Que este facho que ergue Vigo hoxe sirva para marcar o camiño cara á vitoria das nosas xustas reivindicacións!

E así seguimos un bo tempo, carne de mitin e pasquín el; xerro de auga fría eu, intentando atemperar o seu entusiasmo con baños de realidade, aínda entendendo que sempre, por moi racional que se pretenda ser, calquera decisión sempre vai ter unha compoñente emocional oculta. Expoñendo el a necesidade dos dirixentes de marchar sempre por diante das masas, matizando eu que por diante si, pero non tanto que un e outro se perderan de vista. E chegando, ao pouco de falar, ao acordo arredor da necesidade de combinar a loita polos obxectivos inmediatos —o salario, o dereito ao descanso, o traballo, a vivenda…—, coa convicción de ser loitadores por outro mundo distinto, por outra sociedade máis xusta que o capitalismo.

Un ollo no paso curto para superar os obstáculos, pero a mirada no futuro, para non perderse no camiño, para non esquecer onde queremos ir.

Marchamos cada un para a nosa casa moi contentos e satisfeitos de sermos capaces de chegar a puntos de encontro. Ao día seguinte saio dar unha volta polo mercado, por ver de comprar un pouco peixe e, sobre todo, falar coa xente, que o mercado de abastos é un bo termómetro do estado de saúde da economía das familias. E teña por certo, don Manoel, que o seu aspecto non era precisamente para botar foguetes! Malia que a nosa terra teña unha clase obreira que non abandonou a súa pequena horta, cunhas galiñas e algún coello, que poden servir como mínima caixa de resistencia, un conflito tan longo no tempo e amplo na extensión acaba coas posibilidades de resistencia das familias en poucos días. E cando os nenos choran coa fame, a vontade de seguir comeza a esmorecer. A parte máis concienciada dos traballadores conservará por máis tempo a súa vontade de resistir, pero o que realmente importa nestes casos é a opinión do traballador normal! E cando as empresas fan un chamamento para que os obreiros renoven a súa actividade, baixo ameazas de enviar cinco mil cartas de despedimento, a Asemblea Obreira entende que a prioridade neste intre pasa a ser a de saber rematar a folga sen deixarse o futuro do movemento obreiro asembleario e democrático nese proceso.

E mire que lle digo, don Manoel! Aínda que, como dicía Aldous Huxley, a única lección que nos ensina a historia é que os seres humanos non aprendemos nada das leccións da historia, si que é certo que aqueles días marcaron un fito importante no desenvolvemento do movemento obreiro. Algúns estiveron alí, superaron o medo e loitaron polo que consideraban xusto. Outros non tiveron a oportunidade, ou non superaron o medo ás consecuencias, ou non tiveron claro que a folga xeral fora o mellor método. Outros chegamos tarde e marchamos cedo. Quixeramos ter loitado pero non tivemos a oportunidade. E moitos outros estiveron dende a solidariedade, dende o apoio activo ás familias dos represaliados. Pero o que é tan seguro coma que a ningún can engorda o lamber, é que a cidade que saíu deses días que hoxe lembramos non foi nunca máis a mesma. Vigo foi daquela, ademais dunha cidade de moitos habitantes, unha cidade de moitos cidadáns.

(Publicado orixinalmente no libro colectivo "50 aniversario folga xeral 1972" editado pola UC das CCOO de Vigo)