Mire que lle digo don Manoel! Sobre este mesmo mármore desta nosa Taberna do Mincha caeron as pingas dos brindes que pola terceira República (desta tamén necesariamente Galega) facíamos ano tras ano con Nuno Espiñeiro, ese hoxe famoso arquitecto! Eran os anos setenta e, morto aquel can cuxa dentadura esixiamos que caera, todo parecía posible. E eu, que aos meus anos xa viña de volta de demasiadas cousas, admiraba o seu entusiasmo, a súa determinación e afouteza en demanda de liberdades. Porque don Manoel, tras demasiados anos de ver como os meus camaradas esnaquizaban a súa vida loitando contra da ditadura, comezaba a pensar dela que era como a pedra Cantadeira da bocana norte da ría, que por moitas e moi feroces ondas vaian escacholar nela seguirá firmemente aferrollada ao magma primixenio e cada día máis cuberta de cadáveres de valentes.
Nuno lideraba un grupiño de mozos de pelaxes diversas, aos que aos que
emborrachaba co doce licor do seu coidado discurso, e engaiolaba coa súa
fermosa voz de barítono. Recordo especialmente unha destas xornadas; serían os
primeiros anos dos sesenta cando chegou á taberna, tirou do peto unha folla e
recitou aquel poema de Celso Emilio que empeza dicindo:
Erguerémo-la espranza
sobre ista terra escura
coma quen ergue un facho
nunha noite sin lúa.
Para engadir decontado a reflexión seguinte:
- A esperanza ten dúas fillas moi prezadas; a carraxe e a bravura. A carraxe para encarar a inxustiza e a bravura para enfrontarse con ela”
Fermosos anos aqueles don Manoel! Logo o tempo co seu incansable remoer foi
desfacendo un a un aquel alegre grupiño de mozos, e Nuno, sensible á perda de
público, deixou de vir pola do Mincha. Pasaron moitos, moitos anos ata que un
día no que, en contra do meu costume, subín a Vigo para mercar no Corte Inglés algo
que non daba atopado en ningures. E foi entrar pola rúa Venezuela para ao
chegares á Gran Vía quedar pampo diante do espectáculo! Comprendo que alguén
que ten que aturar durante anos o monumento ao “cabezón” na praza Maior de Ponteareas
pódelle quedar o padal definitivamente estragado, e nun afán suicida facerse fanático
do Sálvame, de Julio Iglesias, e das películas de Almodóvar, pero quedoume
claro que a etioloxía do elevado ritmo cardíaco, vertixe, confusión e mesmo
alucinacións que a feitura do invernadoiro multicolor chantado no bulevar me orixinou,
non era precisamente unha síndrome de Stendhal!
Aínda non fora quen de repoñerme da desagradable experiencia cando escoitei
ao meu lado unha voz que chamaba por min. Era Nuno Espiñeiro, aquel arquitecto,
músico, amante do cinema e de cen cousas máis, ao que coñecera coa cabeza amoblada
de soños, e que hoxe a tiña vestida das neves do tempo. Chocamos os cóbados nese
tan ridículo saúdo ao que nos ten sometidos a pandemia, e iniciamos o rápido
repaso do moito esquecido e o pouco acadado. Contoume que tiña un estudio de
arquitectura e un grupo de música; que escribira é publicara algúns libros de
arquitectura e cousas con ela relacionadas, que viaxara moito e andaba
encerellado investigando as viaxes de Odiseo polas illas atlánticas. Eu,
levando a auga ao meu rego, pregunteille se seguía celebrar o 14 e o 25 de abril.
Un pouco anoxado sorprendeume recordando o manido argumento de Churchill que “os
que non foran comunistas aos 20 anos era que non tiñan corazón, pero os que aos 40 ségueno
sendo non teñen cerebro”.
-
Meu
querido Nuno −argumentei −Apostar por unha egua porque teña moito
porte sen saber se ten galope, é como procurar a sombra dun “umbraculum”
para comprobar ao pouco, que os paus que sustentan o que pensas que vai ser o teu
acubillo, son como os do paraugas do Xosé, que cando caen catro ghotas xe se
lle humedece o pau! Porque a primeira pista do pouco futuro que ías ter cos
teus novos amigos a tiveches evidente cando ese proxecto teu do Templo de exaltación
do peixe en restaurantes temáticos, afundiuse no Leteo administrativo. Por non
falar do teu proxecto de Museo Portuario, afundido sen esperanza, xunto coa
candidatura dos teus!
Nuno engurrou o fociño, deume catro escusas mal fiadas e marchou Gran Vía
abaixo, rodeado polos poucos palmeiros da triste oposición, flaxelado polas
verdades do mariñeiro, que non do barqueiro, e abafado pola indiferenza cidadá.
E mire que lle digo don Manoel. O que fai o tempo cos nosos mitos! Ver hoxe
a aquel revolucionario que tronaba contra das desfeitas arquitectónicas e
urbanísticas dos poderosos, convertido en esmoleiro daqueles dos que tanto
abominaba, dos herdeiros dos autores daqueles delitos urbanísticos, ten para
min un sabor acedo, como o dun deus grego pillado fornicando cunha galiña. Non
me entenda mal don Manoel! Non digo eu que ser de dereitas sexa unha eiva, nin
que unha persoa de esquerdas non poda chegar honradamente ao convencemento de
que as cousas non son tal como pensara cando tiña menos canas; ou ás avesas,
que tamén os hai! Aínda que ben sei que cando non hai que roer, a ideoloxía
perde importancia, e primum
bívere e deinde filosofare! O ruxidos dun bandullo baleiro non deixan escoitar os murmurios da conciencia,
e o exercicio dalgunhas actividades como a arquitectura onde o peso do público pode chegar a ser abafante, son especialmente complicadas para manter as
formas e a independencia ideolóxica cando se está a loitar coa fame! “Poderoso
caballero es don dinero”, que
dicía don Francisco Gómez de Quevedo y Santibáñez Villegas, por suposto sen
coñecer ao alcalde de Vigo!
Madre,
yo al oro me humillo,
él es mi
amante y mi amado,
pues de
puro enamorado
de continuo anda
amarillo.
