A mala nova axiña chega. Soubemos, mira ti!, as novas do levantamento dos
militares polo sermón de don José na misa do domingo. Daquela prédica incendiaria
na que o crego xuntaba as serpes que se arrastran polo chan, a liberdade mal
entendida e as forzas infernais que queren esganar á patria, quedei tan só coa
parte dos militares católicos que se
alzaran para esmagar a hidra do comunismo. E non polo da hidra, que non
sabía que caste de animal era, senón polo dos militares católicos que se alzaran, que desa estirpe de alzamentos
estaba ben avisada.
Nunca tan largo
se me fixera o tempo que vai dende o final da homilía ata o ite missa est, para saíres da igrexa e
contarlle o que escoitara ao meu João, que esperábame, como o resto dos domingos, no adro do templo.
-
Ai
meu rapaz! – díxenlle nada mais ollalo – Moito me temo que aquilo de que me falaches
xa estea ao caer!
Non tiven necesidade
de contarlle moito mais. Todos os obreiros en xeral e os carrilanos en particular, estaban mais que avisados de que o
balbordo dos púlpitos e o retrincar de sables era anuncio de treboada, e que a
mobilización e a organización obreira eran imprescindibles para parar o golpe.
Armas coas que intentalo non tiñan, polo que os mais afoutados colleron camiño
cara ao campamento de Santa
Bárbara no Padornelo onde se
concentraba a meirande parte dos carrilanos,
na procura de explosivos e as armas dos Gardas Civís do posto, coas que facer
fronte aos golpistas. Alá marcharon namentres as mulleres quedabamos na casas,
agardando por eles, con mais medo que ovellas na boca do lobo.
Nada souben de João e os seus compañeiros ata case que
unha semana despois, cando os ladridos de alarma dos cans fixéronme espertar
dun sono cheo de pesadelos. Eran tres carrilanos
portugueses, dous armados cunhas escopetas de caza e o meu João cunha carabina de
pequeno calibre chea de ferruxe. Un deles traía unha ferida bastante fea na cabeza que intentaba
esconder debaixo dun pano manchado de sangue seca, e os outros dous non tiñan
moito mellor aspecto. Despois de comprobar con bicos, abrazos e aloumiños que o
meu home viña enteiro, funme para a cociña e recadei os restos que quedaran da
cea, un xerro de viño e unhas cuncas.
Entre bocado e
grolo, João contoume que a maioría dos traballadores do poboado de Santa
Bárbara estiveron dacordo e tomar as armas para apoiar á República.
Aproveitando a escuridade da noite, un grupo dos mais comprometidos coa causa
forzaron a cancela da polvoreira do campamento e recadaron algo de dinamita e
algunhas armas que alí estaban gardadas. Descansaron un pouco ata que amenceu e
puideron achegarse ao cuartel da Garda Civil por ver de obter o seu apoio á
legalidade vixente. Discutiron; uns poucos estaban a favor; outro, o comandante
do posto, en contra; os mais tanto lle tiña. Os carrilanos argumentaron que se non estaban decididamente a favor da
República tiñan que requisarlles as armas. Nese intre o comandante ordeou
disparar sobre eles. Da refrega, resultaron varios feridos, e algún morto, por
ambos bandos, pero o poboado quedou en mans dos obreiros e os gardas que apoiaban,
por activa ou por pasiva, á República.
Coas poucas armas
e escasa munición que puideran apañar, João e os seus dous amigos tomaron lixeiros como enterro de pobre o camiño
de volta a Campobecerros. Polos altos da Venda do Bolaño tiveron un mal encontro
cunha partida de sublevados, falanxistas e Garda Civil, cos que cruzaron uns
cantos disparos. Un deles deulle na cabeza a Duarte, que así chamábase o
ferido, e o hubera de dar morte se o rapaz non tivera tan dura a cachola.
-
Merda
de falanxistas! Aos primeiros tiros saíron a fume de carozo como se lles
meteran un foguete no cu. Pero o que tiraron sen tan sequera apuntar a pouco
nos mata ao Duarte! Imos ter que pensar que teñen, como din eles, a deus do seu
lado!
Cando João rematou o seu relato chegou a ocasión
de explicarlles que os pobos da contorna deixaran de ser
un sitio seguro. Que despois de marchar eles chegaran as partidas de falanxistas,
con moitas armas e poucos escrúpulos, e que, axudados polas delacións do
párroco, levaran detidos a un grupo de carrilanos
dos que, por unha razón ou outra, quedaran no pobo. Carrilanos que ao pouco apareceron asasinados, tirados a vista dos
camiñantes nunha cuneta no Lombo do Marco no camiño de Campobecerros
a Portocamba.
Custoume mais traballo
contarlle o que estaba a pasar á nosa familia. Porque don José metéranos, por
mor do noso noivado, na listaxe dos desafectos
ao novo réxime, lista que non só incluía a todos aqueles que militaban en
partidos e organizacións da Fronte Popular, ou simplemente non votaran polos
candidatos do cacique, senón todos aqueles que non eran de ir moito a misa, ou que
rifaran con algún deles por unha ou outra razón, ou simplemente tiñan unha
xugada de bois, ou unha muller, que cobizaban.
Estar nesa
listaxe supoñía entrar nun proceso de acoso que podía empezar con ameazas á
familia, seguir cunha palleira que ardía sen razón aparente, un can que
aparecía envelenado na eira ou aforcado nun valado, tiros ou pedradas pola
noite aos vidros da casa, para rematar na detención dun ou varios membros da
familia perseguida, sen que ninguén puidera chegar a saber, si a adiviñar, as razóns
da persecución.
João calou, e
durante un bo espazo de tempo pareceu perdido nos seus pensamentos, mentres os
seus compañeiros ollaban para el de fite en fite, coma agardando ás súas ordes.
Ao fin ergueu a testa e falou.
-
Camaradas!
Verín e A Gudiña caeron. Se as novas son certas toda Galicia está nas mans do
feixismo. Genésio: faite cargo de Duarte; saltade a raia e voltade a Portugal. Para
min a loita continúa. Quedo na Galiza, o mais preto que poda da que vai a ser a
miña muller.
Non había moito mais que dicir. Genésio e Duarte colleron camiño a Portugal pouco antes do mencer,
namentres João e mais eu consumabamos o que a igrexa non quixera bendecir.
Que
noite aquela neniña
Que
noite aquela do verán
Ti
contando nas estrelas
Eu as
pedriñas do chan.
