Se non é Bou e Baka!

Mire que lle digo, Don Manoel! Que, tamén nas cousas do mar, cadaquén ten a súa opinión sobre o que é unha cousa e outra, e eu téñolle a miña. Que se entre os mariñeiros de dous portos tan achegados coma o Berbés e Bouzas nonos damos postos de acordo, pense o que nos pasará cos mariñeiros do Océano Índico. Para os mariñeiros de Bouzas un bou é, en primeiro lugar unha arte de pesca de arrastre remolcada. Unha especie de saco que unha ou dúas embarcacións arrastran polo mar intentando enchelo con peixe que poda haber na zona. Ao saco compre manterlle a boca aberta para que entre o peixe. O de mantela aberta en vertical é ben doado; faise unha relinga de cortiza na parte alta da rede e unha de chumbos na parte baixa. Para mantela aberta en horizontal se utilizaba unha vara transversal, suxeita aos calós das ás, de onde recibe o seu nome: “bou de vara”. O tamaño da arte dependía da capacidade de arrastre, vea ou remos que a embarcación puidera asegurar. Na época na que nas rías entraba moito peixe alguén pensou, con acerto, que con dúas embarcacións podíase arrastrar unha arte moito maior, turrando canda unha delas dunha á, e sen a limitación de ancho que a vara implicaba. A isto se lle chamou “traballar en parella”. O traballo en parella non é doado porque compre manter o mais constante posible a distancia entre os dous barcos e que dúas tripulacións teñan a mesma boga, ou collan o vento do mesmo xeito non é doado. Cando os barcos comezaron a ter máquinas para a súa propulsión se fixo posible arrastrar unha rede grande cun barco so, a boa marcha, de xeito que a propia velocidade mantivera aberta a boca da rede mediante unhas “portas” colocadas de esguello ao sentido do arrastre. A este procedemento se se chamou “pesca ao bou” e ao final deu orixe a un tipo de barco, coa maior parte da obra morta  na proa para deixar espazo á popa para os aparellos e as capturas. Cando os estaleiros se transformaron para poder facer os barcos de pesca de ferro, os bous puideron marchar a pescar fora do abrigo das rías. A este lle chamabamos “bous de altura”, e o Eva era un deles. Na ría tiñamos ademais outro tipo de barco semellante, feitos nos estaleiros vascos, aos que eles chamaban “baka” do euskera "bakar": solitario.

E, mire que lle digo, Don Manoel! Tan semellante que dende o peirao non había quen os distinguira polo que deu orixe á ben coñecida expresión: “se non é bou e baka”

A traxedia do bou "EVA"

Mire que lle digo, Don Manoel! Onte fun a presentación dun libro, que un, ás veces, lle presta facer algo mais que tomar fechas de viño nunha taberna. Chamoume a atención porque trata desa historia recente que algúns teiman en facernos esquecer, a traxedia do Bou Eva. Falou Don Xesús Alonso Montero, ao que sempre é un gozo escoitar, e o autor, un tal Julián Rodríguez Novo, de verbo arrebatado, que lembrou as circunstancias do suicidio colectivo de nove republicanos, oito homes e unha muller, cando os falanxistas inundaron con auga a ferver a bodega do bou no que disporíanse a escapar a Francia. No coloquio ergueuse un vello mariñeiro do Berbés, que dende a súa casa atalaia, mirara os cadáveres das nove vítimas da represión franquista tirados no peirao e tapados cunha lona. Contou que ademais de mariñeiro de profesión era pintor de vocación, e que sempre quixera plasmar nun lenzo aquela imaxe que quedáralle fincada na memoria aos seus trece anos, e que hoxe nos seus noventa e tres declarados con fachenda, seguía viva na súa lembranza. E, mire que lle digo, Don Manoel! Que coma comprobación de tal aserto citou aos asistentes os nomes dos catro bous que daquela había no Berbés e as diferenzas entre pescar en bou ou en parella. Pero, mire que lle digo, Don Manoel! Estou certo que a ningún dos asistentes tal demostración de sabedoría mariñeira foi quen de tirarlle o calafrío da alma.

Os mártires do Bou EVA eran:

•  José Losada Castelao e Manuel Rodríguez Castelao, de 45 e 31 anos. Mestres Galeguistas e curmáns de Castelao. De Rianxo.
• Manuel Martínez Moroño, 44 anos. Socialista. Mariñeiro de Vigo.
• Fernando e José Rodríguez Lorenzo. Irmáns, de 37 e 30 anos. Socialistas e albaneis de Vigo.
• Luis Álvarez González de 30 anos. Obreiro de Barreras e Comunista.
• Camilo Campos Méndez de 30 anos. Comunista. Barbeiro, nado en Celanova e residente en Vigo.
• Anxo Nogueira Nogueira, de 30 anos, e a súa muller Carme Miguel Agra, de 24. Nados en Vigo e Comunistas.