Eulalia, a da tenda de contos. (2)

 

(Fala dona Lola)

Escoite e verá don Paio! Nun lateral do fielato da estación de Vigo, da que lle falei no conto anterior, había por catro ou cinco escaleiras nas que adoitábamos a sentar ata rematar o bocadillo e a froita da merenda; condición indispensable imposta pola nosas nais antes de poder xogar. E aínda que os libros da época se obstinen en contar que daquela as nenas andabamos por un lado xogando con bonecas e cocinas, a xogos tranquilos, relacionados coas tarefas do fogar que todas soñabamos en crear, e os nenos por outro cos seus xogos de acción como a billarda, os birlos ou as “carrilanas”, o certo era que moitos nenos xogaban con nos á mariola, a corda ou a goma, e nos con eles á buxaina ou ao “gua”. E todos xuntos ás lombas, o brilé ou pés quietos. Por non falar de “polis e cacos”, o “escondite” e un, un pouco máis arriscado, que eu practicaba con especial mestría: os equilibrios riba dun dos barrís que os taberneiros deixaban almacenados na explanada ata encher un vagón con eles para devolvelos á súa procedencia, e que en tanto colmaban aquela parte da praza dun estraño recendo a viño e taberna.

Como ás máis das tendas de barrio daqueles anos de miseria, Eulalia agachaba na parte traseira, disimulada detrás dunhas caixas vellas, algúns produtos de dubidosa orixe. Café Sical da outra banda do Miño; un pouco de Winston “de batea” e algunhas cousas de comiso que un garda civil de aduanas, amigo do seu home, depositaba na tenda para a súa venta ás persoas de confianza. Aínda que o certo é que todas aquelas mercadorías so servían para meter o desasosego no corpo de Eulalia, á que aquelas cousas gustábanlle menos que a auga aos gatos. Máis axeitado ao seu carácter e ideas era aquela outra actividade cotián do quilo de patacas, un cartucho de fariña e outro de azucre, e “apúntamo na libreta ata que o meu home cobre o salario da semana”, que ter que estar sempre coas pantasmas da policía axexando na caluga era máis malo de aturar que á señora Virtudes!

A señora Virtudes, a “cangallo” por mal nome, era unha das clientas de a diario. Unha muller grosa e sempre suorenta que tiña por costume, odioso onde os haxa, de picar nas uvas do acio que Eulalia tiña no mostrador, mentres agardaba que a tendeira completara a comanda. Picaba e picaba nelas como quen anda coa cabeza enfaenada en cousas de moito fundamento, ata que non deixaba delas máis que o cangallo. Cando dona Virtudes entraba á tenda, os nenos da estación deixabamos o que estiveramos a facer para poder asistir, mortos de risas, ás rifas entre tendeira e cliente por mor de tan noxento hábito.

Pero se algún cliente facía suar frío á nosa Eulalia era ao señor Amaro; era velo baixar polo muro da estación e comezar unha frenética actividade de ocultación de mercadorías, non moi doada de entender se non sabías quen era o señor Amaro, e que hábitos vestía. Porque o señor Amaro, don Paio, era, a dicir das xentes ben informadas, inspector de Facenda.

Un deses días nos que estaba sentada nun dos banzos da entrada da tenda, lendo un dos tebeos de aluguer, entrou pola porta un home baixiño e osudo, pelo negro engomado peiteado cara atrás, que lle daban á cara unha expresión cruel, subliñada polo omnipresente bigote fino, case un trazo de lapis, dos homes do réxime: o señor Amaro.

-     ¡A los buenos días! -saudou o señor Amaro en castelán, por suposto!

-    ¡Buenos días! -responderon ao unísono Eulalia e a Pilar, que tamén estaba na tenda; eu nada dixen porque os nenos daquela viviamos nun mundo paralelo aos maiores, e raramente entrabamos no deles sen invitación previa.

-     Le veo hoy muy poca fruta, Eulalia. ¿No le quedan pavías?

E antes de que Eulalia puidera contestar, abre a Pilar a súa bolsa da compra e ensínalle ao señor Amaro a cobizada froita:

-      Leve, meu señor, leve desa froita que está deliciosa!

-   Disculpe don Amaro. -intervén rauda a tendeira -Me acaba de llegar a aún no he tenido tiempo de ponerla en el mostrador. ¿Cuánto le pongo?

-    No sé ... Ponme lo que tengas, que a mi señora le gustan mucho las pavías.

Non ben saíu pola porta o señor Amaro que xa estaba Eulalia a berrar coa Pilar:

-   Seica non sabes calar, cona! Non ves que non llas quería dar!

-   Como é iso de que non llas quería dar? Pois non a entendo!

-   Que é o que non entendes! Que este home colle o mellor da tenda, dime que o apunte, e logo nunca paga!

-   Como dis? Que non paga as pavías?

-  Nin as pavías nin nada do que leva! Que non sabes que é inspector de facenda! El non mira para o SICAL e outras cousas de estraperlo que teño, e eu non reclamo o pago de todo o que me debe!

Xa ve don Paio! Do ut des! Que ben sabe vostede que “máis vale o que deixa a seca que o que leva a chea” e que “cando moe o pobre, sempre fai aire”, que non sei se ten moito que ver co conto pero viume a cabeza e “mellor deitalo fora que podreza dentro”.

Eulalia, a da tenda de contos. (1)

 

Mire que lle digo don Manoel! Que xa era ben tempo que volvera a esta xa nosa taberna a súa muller, que o ben feito ben parece e labor esmerado non quer presa. Albízaras e parabéns por tan sisuda decisión! E calo sen máis reviravoltas, que ao pouco falar chámanlle labrego, e que oír, ver e calar son cousas de apreciar!

(Fala dona Lola)

Escoite e verá don Paio! A tenda de Eulalia, da que vai o meu relato, estaba nos baixos da miña vella casa da baixada á Estación. Ben pretiño do Recreo, a taberna da rúa Urzáiz da que me fala; a que que nos anos vinte rexentaban Benito Alonso e Anxelina Montero, os pais de don Xesús. Don Xesús Alonso Montero, por suposto! Xa sabe! Ese rapaz de noventa anos, cantareiro e falador que gusta de levar a contra aos que din del que é comunista.

-          Xa me gustaría a min, chegar a tan alta cualificación! -escoiteille dicir moitas veces! As máis delas elevando unha cunca de viño a xeito de consagración da súa firme determinación de cumprir algún día, non moi afastado, este inquebrantable desexo.

Eulalia, así sen o dona diante, que daquela poucas tendeiras levaban o trato de respecto; Eulalia, dicía, nacera na vila de Arcade, terra de moita sona pola calidade dos seus bivalvos, ostras, voandeiras e berberechos, e na súa mocidade exercía de croqueira [1] polas rúas de Vigo. Esta viaxe cotiá no ferrocarril de Arcade a Vigo, esa tan demorada espera na Estación de Vigo para coller o tren de volta, deu ocasión a que un rapaz de Monforte que traballaba nos talleres da RENFE, ollara por ela, e quedara tan enguedellado no seu feitizo que en pouco tempo levouna ao altar e, co produto da venta dunha leira que a súa familia tiña nas terras de Lemos, lle puxera a citada tenda en tan frecuentada rúa.

Moitos tesouros había para nos os nenos naquela tenda, pero ningún deles resistía a comparanza cos tebeos! Tebeos de venta, troco e aluguer; dos de aquí como Pulgarcito, DDT, Tiovivo, Mortadelo, ou o propio TBO que lles daba nome a todos; e dos de alá como o Tom e Jerry, El gato Félix, La pequeña Lulú, Porky e os seus amigos, ou aínda Supermán. Tebeos suxeitos con pinzas da roupa a cordas que cruzaban a tenda; tebeos atrás dos vidros das portas; e montes de tebeos detrás do mostrador da tenda para a o seu repaso máis de vagar cando xa leras todo o resto! Sen deixar de lado as novelas para ás irmáns maiores ou as nais! Novelas de un peso de Corín Tellado ou Carlos de Santander. E para os rapaces, os pais e os poucos dos carreteiros da Estación que sabían ler, ás “do oeste” de Marcial Lafuente Estefanía ou Silver Kane; as do espazo de Clark Carrados ou Keith Luger e as de medo de Lou Carrigan.

Á tenda de Eulalia baixabamos acotío a mercar á merenda; unha onza de chocolate para meter no pan ou un plátano que collía da piña que tiña colgada do teito. Tamén facía bocadillos de longaínza, de mortadela e o que máis me gustaba de todos eles: o de queixo de tetilla con marmelo! Con el na man saíamos á xogar á praza que había diante da estación. Na zona máis afastada da rúa da baixada á estación estaba unha gran báscula para camións, cunha pequena caseta de madeira mal pintada. Na máis achegada estaba un xardín bastante vizoso e moi coidado, protexido por un sebe de buxo. Entre un e outra estaba o fielato, unha construción de pedra e tellado a catro augas onde estaban os servizos de cobro dos arbitrios e as taxas municipais sobre as mercancías que por esa vía entraban en Vigo. A parte posterior do fielato non chegaba ata o muro da estación; deixaba entre ambas un corredor, cuxa pequena intimidade aproveitaban os moitos que non puideran aliviar no tren as súas urxencias minxitorias, para baleirar a vexigas deixando un espazo cun cheiro noxento a ouriños e quen veña detrás que tanga. Por moi ocupado o espazo citado, ou por outras razón que ao caso non veñen, un día que estabamos a miña irmá pequena e máis eu na tenda, agardando que Eulalia completara o mandado de mamá, entrou pola porta unha muller grosa coa face suorenta arfando de angustia.

-   Que me vou! Que me vou por min! -dicía polo baixiño.

E sen máis pechou a porta da tenda, separou as pernas, púxose en crequenas e deixou saír do seu corpo o exceso de líquido que tanto lle molestaba. Eulalia que ata ese momento quedara coa boca aberta como un sapo, ollando para ela se poder crer o que estaba a suceder na súa tenda, saíu do seu pasmo para poñerse a berrar

-  Pero muller que fai!

-  Non fago nada. Fixen, que xa non aguantaba máis! Déame unhas serraduras e unha vasoira que isto o arranxo eu decontado. E se fai o favor un plátano e unha mazá para levar.

E pode crer don Paio que a Eulalia non deu nin chío? Deulle a vasoira e as serraduras; envolveu nun papel de estraza plátano e mazá, e deullo, man por man co diñeiro; que seguro que foron cartos cumpridos para axudar a esquecer o dano.

---

[1] Os croques, é a denominación que reciben os berberechos en Vigo e a súa área de influencia por mor da galeguización da súa denominación en inglés palabra inglesa “cockles”.