O señor cura non baila ...

Mire que lle digo don Manoel! Di unha ben coñecida cántiga que “o señor cura non baila porque ten unha coroa...” ao que responde a freguesía entusiasmada: “baile señor cura, baile, que deus todo llo perdoa”. Non sei ben se a meirande parte dos que a cantan saben que unha coroa é, na primeira acepción do vocábulo do dicionario da RAG[1], “peza ornamental de forma circular, de distintos materiais, que se pon arredor da cabeza, xeralmente como sinal de honra, autoridade ou nobreza” a “Tonsura circular” […] da “parte superior e posterior da cabeza do home, de onde sae o pelo en distintas direccións”, e, por seguir coas definicións aclaratorias, tonsura no uso católico é “un círculo afeitado na coroa que serve para distinguir aos clérigos dos laicos”. Quer dicir, meu amigo, que a tal coroa do noso crego non é en modo algún signo da santidade do pater, senón simplemente que, por imperativo do «Ordinibus sacris III» do Catecismo romano, demostrativo do seu estado sacerdotal, e do seu compromiso de renuncia ao mundo e as súas vaidades e cousas semellantes; compromiso que o que está en tal estado de dignidade ten que renovar mensualmente cunha oportuna visita ao barbeiro.

Algúns escritores católicos afirman sen probas que o poidan acreditar, que tal costume foi introducida polo apóstolo Pedro, e que ven sendo a representación da coroa de espiñas que os tonsurados asumen no seu camiño de renunciacións que é o estado clerical. E digo eu, don Manoel, que tal será para os fillos dos ricos que toman voluntariamente tal estado, pero non para os fillos dos labregos probes, ou aínda das mancheas de viúvas dunha e outra caste, tan abondosas nesta nosa terra de emigración e naufraxios; que a nada renuncian eses fillos, con un pouco máis de luces que os seus irmáns, ao coller o camiño do seminario que non sexa a renuncia á fame e á ignorancia.

Dicía un opúsculo fascista que, despois do “Alza-miento” na España republicana as “hordas roxas” tivérona moi fácil con iso de recoñecer ao inimigo: bastaba con mirarlles a cabeza e xa! “Como camuflar o oco divino? Como tapar a conexión con Deus?”, preguntábase desesperado o redactor! Que tal afeitar toda a cabeza?, pregunto eu. Porque postos a agachar marcas distintivas é bastante máis doado que medre o pelo que o prepucio! E que me di, don Manoel, da beleza, harmonía e lirismo que ten o de chamarlle oco divino á tonsura? Porque para os que falamos en prosa, os prosaicos, o oco divino é cousa mais suxestiva que a coroa dun cura. E se polo buraco rapado na coroa se establece a conexión con Deus está claro que os calvos teñen con tan afamado e insigne personaxe unha conexión 5G!

E mire que lle digo, don Manoel! Que non andarei eu tan desnortado nesta miña hipótese da relación existente entre a calidade da conexión e o tamaño da tonsura cando na tonsura romana ou  coronal[2], a que deixa un círculo de cabelo ao redor da cabeza, durante a Idade Media o tamaño da  tonsura tendeu a aumentar por graos regulares segundo o rango do suxeito, desde  subdiácono a bispo.

Dúas cousas hai no mundo

Que eu non podo comprender;

os curas, o ir ó inferno

e os médicos, morrer.

---

[1] Poño o nome da Academia Galega da lingua en acrónimo para poder facerme a ilusión de que xa chegou a hora na que a R tradúzase por Republicana.

[2] Esta forma de tonsura, hexemónica en Italia, o reino franco, Inglaterra e España, é coñecida como a tonsura de San Pedro xa, segundo a lenda, foi a que levaba o Apóstolo. Outras formas de tonsura son a celta e a grega. A celta ou de San Xoán, presente nas illas británicas, difería da romana en que o círculo de cabelo ao redor da cabeza estaba roto, estando a parte da fronte afeitada; a grega ou de San Pablo, a da Igrexa ortodoxa, consistiu orixinalmente en afeitarse a fronte enteira.

Para a netiña de don Manoel

Mire que lle digo, don Manoel! Moitos agasallos teño xa recibido da súa neta. Tantos que, se a vostede non lle sabe mal, quero facerlle eu tamén un ben cativiño. Non é nada de prezo pero para min é de moito valor: unha lenda que contoume un mariñeiro de Bantry que chapurreaba algo de castelán. O conto leva por nome:

O muíño de sal.

Din que isto pasou, van xa moitos anos alá, nun pequeno pobo mariñeiro de casiñas de cantería encalada con patín e corredor. Non moi lonxe do pobo, no cume dun rochedo a carón do mar onde o vento non deixaba nunca de bruar, había un muíño de sal. Disque o muíño era dun xigante, e a dicir das xentes, un muíño máxico xa que o sal nunca se daba acabado.

O pobo mariñeiro da nosa historia estaba nunha costa inzada de pequenos areais, cavorcos e cantís cos que o mar está sempre a pelexar. E boa parte dos seus habitantes manteñen a cotío esa pendencia co mar para levar algo de peixe a casa; e moitas, demasiadas veces, a pendencia remata en zarracina, dano, destrución, estrago e morte. Morte como a do pai de Catuxa, que foi ao mar e esqueceu botar ás augas un pan de millo a modo de pago, e o barco afundiu, que aquel día ía moi mala mar pero “barca parada non gana soldada” e cando os bandullos están baleiros un home que merece tal nome non pode quedar na casa.

Un deses días nos que o balbordo do vento non te deixa escoitar os teus pensamentos, o xigante, que algo tiña de filósofo, andaba de camiñada pola praia cando veu a Catuxa choutando polas rochas intentando apañar algo que xantar. O xigante, que malia o seu aspecto aterrador era unha persoa moi bondadosa, achegouse a rapariga por ver en que atafegos andaba a coitada.

-          Bo día teña vostede señor Xigante! –dixo a Catuxa que era unha nena moi educada.

-          Bo día! –respondeu o xigante -engadindo despois dunha pequena pausa-. E logo, rapaciña; cómo non andas na escola?

-          Non podo ir a escola, meu señor. Teño a miña nai no leito ouveando de dolor coma un can doente, e alguén ten que ver por levar algo para xantar!

-          E que fuches quen de apañar? Isto? Un puñado de lapas e caramuxos?

A nena sinte como un salaio puña por saírlle do peito e vira a cara para as liñas que a escuma debuxa na praia para que o xigante non poida ver o esbagoar dos seus ollos. Mais ao xigante non lle fai falla mirarlle pra a cara a nena para percibir en todo o seu corpo as pegadas da fame.

-          Lévame a túa casa – dille o xigante colléndoa da man.

Pouco menos frío facía no interior da cabana pequena e ruín, feita con madeiras mal ensambladas que facían  zunir o vento, que na mesma praia de onde viñan. Tan probe era a choupana que nin as arañas facían nela os seus acubillos. E o xigante sinte como a carraxe, a indignación pola inxustiza, medra no seu peito, e os seus ollos están a piques de guindar bágoas coma noces, axeitadas, ben é certo!, ao seu tamaño. Porque, aínda que o xigante sexa mais feo que un sanmartiño e teña a pel coma casca da sobreira ten un corazón que non lle cabe no peito, e non gusta moito da sociedade na que vive.

O xigante percibe que non pode reparar tódalas inxustizas do mundo pero tamén sabe que unha longa viaxe comeza por un pequeno paso, e remediar a fame da nena e a súa nai é un bo xeito de cambiar algunha cousa, así que en dúas ou tres alancadas chegouse ata ao pobo e trouxo baixo do brazo a un notario.

-          Tome nota – dille ao aterrorizado notario -. Faga o documento que acredite que esta muller e a súa filla pasan a ser as propietarias do meu muíño de sal.

Nai e filla puxeron a traballar o muíño e tiñan tanto sal que a vendían en todos os pobos da comarca. E fundaron no pobo unha Irmandade de viúvas coa que compartiron á súa fortuna e admitiron nela aínda ás que non chegaran a saber se o eran ou non, e aínda as que nin tan sequera tiveran a oportunidade de saír do estado civil orixinal. E ata fixeron unha cantiga a xeito de himno que dicía algo así como:

A muller do mariñeiro

pódese chamar viúva,

cando o home vai ao mar

vaille para a sepultura

Pero aquilo da Irmandade non podía deixar indiferentes a todos aqueles que medraran grazas á miseria dos demais; podería servir de exemplo a outros e, a estaríache bo o choio! E levados do diaño pola cobiza do ben alleo, as forzas vivas do pobo ordenaron aos seus matóns pór remedio a aquela situación, comisando, por contraria a todo dereito, a pedra na que consideraban que residía a maxia do muíño. Pero a cousa non era tal e as mulleres da Irmandade fixeron unha pedra nova que aínda moia mellor ca outra. Así que aqueles aos que chaman forzas do orde por non chamarlle da inxustiza, seguindo as instrucións dos seus amos, volveron ao muíño e o desmontaron pedra por pedra para o embarcar nunha goleta de dous mastros que mandaran chamar para o levar á capital.

Pouco gustáballe a carga, aínda que nada sabía da súa procedencia, ao capitán da goleta. Mandou aparellar o buque, e nada mais armar vela o vento deixou de soprar de súpeto, polo que, para poder saír do porto, non houbo outra que arrancar a máquina ata perde-la costa pola popa. Ceibar o capitán os folgos que tiña retidos no peito ata dobrar os cons e erguerse un temporal foi todo un! Tan terrible foi o trebón que buque e muíño afundiron sen que aboiara de un nin de outro nin unha soa táboa. E aí, no fondo do mar, está o muíño moendo, moe que moe. E por iso a auga de mar é tan salgada e, se non o remedia ninguén, seguirao sendo por sempre.

E mire que lle digo, dona Lucía! A Irmandade das viúvas (e asimiladas), que xa aprenderan o valor da unión, seguiu adiante sen necesitar do muíño nin de ningunha outra maxia máis que a da solidariedade.