O que a Fina contoulle a Sefa.

Miña filliña da alma! Como pode ser que agora, que xa ninguén me impide desenguedellar o apertado nobelo de silencios da miña vida, non saiba por onde empezar! Antes de dicirche ningunha outra cousa quero que saibas que es filla do amor, da paixón e da desgraza, que non da conveniencia e do cálculo.

Viñeches ao mundo na aldea de Campobecerros, nunha vella casa de perpiaño, berce tamén meu e da túa avoa Rosa. O teu avó Manuel fora serranchín itinerante, un home xovial e fandangueiro, que deixou a vida errante por mor dos ollares da túa avoa que foron quen de amarrar ao garañón do Manuel a unha única egua. Coma o teu avó tiña moita man para os negocios e con todo o mundo levábase ben, nada mais casar coa túa avoa montou a tenda de abarrotes que coñeciches, cos cartos que fixera como tratante de madeira.

Nunca mellor foron as cousas no pobo para tenda do avó Manuel, e sobre todo para a taberna do Avelino o Fanchico, que coa chegada a Campobecerros do ferrocarril de Zamora a Ourense, e dos obreiros necesarios para a súa construción: os carrilanos. O que empezou sendo unha tasca cun par de mesas derreadas pasou a casa de comidas e pensión local, de tan boa fasquía que chegou a ser coñecida como “O café”.

Nese baile, miña filliña, coñecín ao teu pai, un carrilano portugués, de ollos de mel, e verbas de lume, grácil no baile e mestre coa gaita mirandesa. Ese foi, ao longo de todos estes largos anos, o meu mais recóndito segredo: teu pai e o meu marido non foron a mesma persoa.

Agora que vén a noite

vén a miña regalía,

para ver os meus amores

que non os vin polo día.

O que a Sefa contoulle ao Mirequelledigo

Non vaia a pensar meu querido amigo que dende moi nova non me facía a cotío a pregunta esa que tanto divertía á parroquia e tanto incomodaba ao taberneiro; cómo unha muller coma a miña nai, fermosa e intelixente, amable e agarimosa, puido casar cun home coma o Farruco, feito de madeira de mala cerna e tan retorto de condición como as vergas do canizo. Cando, para mais inri, o Farruco non tiña mais cunha casoupa derreada e unha leira ruín que non valía o que alí se sementara, e a miña nai era a herdeira única da tenda de abarrotes dos seus pais.

Houbo un tempo, cando empecei a mocear, no que pensei que acadara a resposta a tan ardua cuestión; e foi cando atopei en min mesma ese afán suicida que temos as mulleres de namorarnos de quen non debemos, esa atracción fatal pola froita prohibida. Pero non; non era esa a resposta. Porque para ser froita prohibida o Farruco tiña que ter un pouco mais de corpo e un pouco menos de xaneta, ser un pouco mais afable e un pouco menos prosma, que non facía outra cousa en todo o día que dar voltas arredor da miña nai bufando coma un gato ao que lle pisaran o rabo.

Logo, van alá, quen o dixera?, xa uns anos chegou a enfermidade e a morte do Farruco. E a oportunidade, cando por fin remataron as ladaíñas do cura, as borboriñas das vellas, os xogos de cartas dos homes, os contos picantes e as falcatruadas dos novos, de falar. O novo sol ergueuse no horizonte dando cabo á longa noite de velorio. As últimas beatas deixaron a casa para non perder a primeira misa, e xa ceibes das súas inquisidoras orellas, puiden por fin achegarme á miña nai e fundirme con ela nun largamente esperado apreixo. Cando por fin puidemos baleirar o peito dos impos e saloucos tanto tempo gardados, e pechar o manancial que nos saía dos ollos, mamá colleume no seu colo e abriume o seu corazón. E cando, ben entrada a mañá, o cura petou na porta para facerlle ao morto os debidos responsos aínda a miña nai non me contara nin a metade das cousas que a constante sentinela do Farruco non nos deixara dicirnos por tantos anos.

En Bouzas hai moi bo viño,

tamén hai boas tabernas;

Entre todas as de Bouzas

A que a Sefa ben goberna.

Das virtudes do Farruco

Mire que lle digo, don Manoel! A procura das virtudes escondidas do Farruco que namoraran á Fina era a miúdo motivo de risas e chanzas na tasca do “Mincha”, cando os vapores etílicos dos saborosos caldos de Monterrei comezaban a facer o seu labor de ceibar as linguas de víboras dos seareiros. As chacotas e brincadeiras dos clientes da taberna tiñan no Farruco un efecto realmente peculiar; como se baixo a chuvia de chacotas o seu corpo minguara aínda mais, e os ollos, de fitar sempre revesgado, deviñesen en dúas fendas sanguentas por onde espreitaba a reacción que as burlas tiñan no rostro da súa muller.

-          Deixádeme que non estou para lerias! Como non tedes outro quefacer sóbravos tempo para andar con estes enredos! – dicía cun aceno que quería ser conciliador.

Sospeito que detrás das chanzas non había mais interese que a que ten un mariñeiro na auga da vogada que queda pola popa da lancha, ou aínda o gusto de amolar, que é moito na xente ociosa, mais no meu caso ben sabe don Manoel que para poder relatar compre saber escoitar, e gusto das historias mais que as pitas do trigo. Así que unha noite de pouco movemento na que a Sefa estaba melancólica de mais e con gana de falar, gardei a lingua coma paxaro na gaiola, e dispuxen a orella a escoitar con toda atención o que me tiña que contar.

-          A miña nai coñeceu ao seu marido na primavera do trinta e seis nun baile na de o Fanchico.

Devecía coma gato pola manteiga por preguntarlle, pero coma bo pescador de cana dinlle carrete, que, do mesmo xeito que cando un peixe busca o anzol compre darlle fío para que se mova ao seu antollo, cando alguén comeza unha historia non hai cousa peor que preguntar por algunha miudeza que as interrupcións matan as confesións.  Aínda que, agora que o penso, non sei moi ben por qué estoulle a explicar isto a alguén que é un mestre nesta arte!

E, mire que lle digo don Manoel! Se non lle sabe mal, deixaremos que sexa a propia Sefa a que conte á historia dos pais. Ninguén mellor ca ela para levar o goberno da narración, e contar o que queira e como queira. Mais iso será outro día, que coma di a cantiga:

Tres noivas me teñen preso

De amores ó corazón;

o bo viño, unha empanada

e un bo anaco de lacón.

Unha copla para Begoña no seu aniversario

Mire que lle digo, don Manoel! Ben quixera hoxe ser como un deses poetas amigos seus, que son coma trasnos das palabras e argallan nun dicir amén unha fermosa copla coa que deixan a toda a parroquia coa boca aberta coma unha vaca mirando para o tren. Pero vai o vello morrendo e vai aprendendo, e se non son quen de maquinar eu algo acaído para esa rapariga bonita coma un raio de sol despois da treboada, o son de lembrar algunha copla popular que lle asente coma unha luva.

E, mire que lle digo, don Manoel! Onde letras falan, barbas calan!

A moza que é caladiña

E non di mal de ninguén

Canto mais baixiño mira

Tantos mais amigos ten.