A sotana dos cregos ten 33 botóns.

Mire que lle digo, Don Manoel! Ninguén quere morrer lonxe da casa e da familia! Pero o Marcial non tiña casa de seu, polo menos que Tino coñecera, e da familia, merecido o non, xa veu o trato que levou, que as da filla son palabras moi duras para espetar diante da tumba dun pai, por mala que fora a vida que o gaiteiro lle dera. O asunto é que a filla do Marcial, da que xa lle dixen que non sabía o nome, e o seu mozo colleron o camiño de Lugo, e xa desapareceran na primeira reviravolta da congostra cando o cura, o dono da pensión, os dous ramistas e o Tiniño acordaron coller xuntos o camiño de volta para apagar a sede que tanto atafego lles dera. E xa sabe Don Manoel, que o primeiro neto de viño apaga a sede, o segundo ceiba as linguas e os seguintes a poñen de estropallo, así que, cando o crego marchou a atender ás súas obrigas, rematado o primeiro cuartillo, os ramistas aproveitaron para falar do eclesiástico como o xudeu do touciño. 

De todo o que contoume o Tiniño que lle relataron, dúas cousas quedáronme na memoria: que a sotana dos cregos ten 33 botóns de alto a baixo, representando a idade de Cristo, e cinco en cada puño, un botón por cada unha das chagas, e  tamén que o crego tiña un fillo e que este coñecía tal paternidade, polo que cando un día lle preguntaron:

-          E ti rapaz, de quen ves sendo?

-          Eu, meu señor, son fillo do cura de Meira

-          E logo, meu? Colgou a sotana?

-          Ai non señor, non. Arremangouna!

E, mire que lle digo, Don Manoel! Que deste conto non acredito a veracidade, que eu vendo coma comprei, e o Tiniño tiña estas cousas de facer pasar chistes por sucedidos!

Anque son de antre os toxos,

criada nas carrasqueiras;

tamén sei beber o viño

como as nenas da ribeira.

No enterro do Marcial

Mire que lle digo, Don Manoel! Vén a morte e non sabemos de que sorte! Que pouco dura a ledicia na casa do probe, que foi volver do traballo, que traballo é tocar a gaita, e ter que facerse cargo do sucedido! Que o Marcial xa nada pide, pero os donos da pensión deulles tempo abondo de cavilar no feito de que Meira é unha vila e non unha aldea, e que un morto na sala e mal negocio na pensión. E ao fin, sen  veciños nin amigos nin familia, moito velorio tampouco ía haber! Así que nada de campás, nada de multitudes ocupando a morada, mentres as mulleres da casa andan como debadoiras, facendo comida, servindo café e bebidas espirituosas. Nada de choradeiras e carpideiras, nada de loanzas e panexíricos, nada de feroces críticas da vida que levou o defunto, brincadeiras á custa do que se está a velar. E nada de bicos ás agachadas da filla do Marcial co noivo, que ser a do bombo ten mais dun sentido.

Fora dos donos, ninguén na pensión vai saber do defunto. O noso Tiniño, moi feireado pero pouco aproveitado, adoece por coller a cama despois do traballo do día grande da festa, pero non hai tempo que perder. O da funeraria xa está na pensión atendendo aos derradeiros coidados que o corpo do defuntiño merece. A pousadeira xa fixera onte o de pecharlle a boca, atándolle o queixo cun pano branco, que unha vez que o cadáver estea ríxido xa non hai xeito. Cando chega o cura co monaguillo compre poñerse en marcha. O derradeiro bico da filla, e pechar a sinxela caixa que os poucos cartos que quedaban no peto despois de pagar a pensión deu para mercar, antes de sacala a ombreiros do dono da pensión, dous ramistas e o Tiniño, cos pés por diante e pola porta de atrás. A comitiva colle o camiño do cemiterio, Tiniño lembra que o vieiro tiña por nome Costa do Cabo, o que non deixa de ter o seu aquel! O cortexo o compoñen, pois, un rillote coa cruz, o cadaleito levado polos catro homes, antes enumerados, o cura bisbando responsos e, finalmente, a filla do Marcial e o seu namorado. Non hai nin medio quilómetro de camiño ata a o cemiterio, pero, sen ninguén que lles dea o relevo, cando chegan diante da fermosa Capela de San Roque, están os catro derreados. O sepultureiro ten xa a foxa aberta no recanto dos probes e agarda a que os portadores da caixa recuperen un pouco de alento.

• Veña que non temos todo o día! – protesta o crego.
• Xente de Meira, tropa lixeira! – contesta o Tiniño.

Os catro érguense do chan, batendo a terra da cueira dos pantalóns, e collen un cabo das cordas que pasan por baixo do cadaleito. Mentres o clérigo gaguexa os seus fúnebres e a caixa descende á cova nos ollos da filla de Marcial non hai nin unha bágoa. Retiran as cordas e o Tino colle unha presa de terra, dálle un bico, e a deita sobre a caixa.

• Adeus Marcial! - di o Tino- Que aló onde vaias segas a picar, repicar e repenicar, coma ti me ensinaches!
• Adeus, meu pai! - engade a filla - Que aló onde vaia o traten a metade de mal do que me tratou vostede!

E a filla do Marcial, da que non chegaremos a saber o nome, non dixo nada mais. Colgou o seu corpo miúdo no forte brazo do seu namorado, deu as costas ao sartego do seu pai, e saíu paseniño do camposanto. E, mire que lle digo, Don Manoel, que o noso Tiniño nunca mais soubo dela, pero aquelas palabras quedaron chantadas na súa memoria tremelando coma a folla dun coitelo de matachín!

Tristes e ledas alboradas

Mire que lle digo, Don Manoel! Que non tiña pensado da cabo á pequena historia do Tino, o noso gaiteiro do mar. Polo menos mentres non me diga vostede coma o Xan Pardal, que tanto lle tiña ben coma mal, e que digas o que me digas é coma se o tiraras nun pozo! Que se os contos necesitan do narrador tamén piden oídos atentos y cómplices dos que escoitan.

Cando o noso Tino volve co amencer á pensión e acha no leito ao Marcial, mais branco que as sabas que o tapan, esvaécenselle de súpeto todos os vapores do viño que nubráballe o coñecemento. Xa sabe Don Manoel que a morte non é bo asunto, mais tampouco cousa á que se tema moito na nosa terra; morrer hai que morrer, e o Marcial tampouco era dos que se queixaría de non ir "despachadiño de todo”.

Pasado o primeiro espanto o Tiniño achégalle aos beizos do Marcial o pequeno espello que usan para afeitarse. Nada. Tampouco a candea acesa detecta o mais pequeno indicio de alento. O Marcial está morto e ben morto. Cos ollos ben pechados sen chamar por ninguén que o acompañe na viaxe ó outro mundo. Agora compre avisar aos donos da pensión e concertar con eles onde vaise expor o defunto. Nestas chega pola porta o ramista para recordarlle que é a hora de saír polas rúas da vila a tocar a alborada. E xuntase os uns e os outros a discutir diante do defunto, que non se pode queixar de que alguén lle preste a mais cativa atención. Mais o primeiro é o primeiro e os mortos xa non teñen presa, así que pechan a porta do cuarto, e o de axustar as cousas do velorio queda para mais adiante.

E mire que lle digo Don Manoel! Que nunca soaran tan alegres as alboradas, tan fermosa fora a misa da gaita, na vila de Meira coma as daquel ano no que o Tiniño veuse, por fin, gaiteiro.

Moito pra misa da gaita,

moito, nena, te compós;

aventuro que non é

pola misa nin por Dios.

Antes de Carme, Carmiña!

Mire que lle digo, Don Manoel! Que non moito antes de ser a señora Carme, a pousadeira fora a Carmiña, unha rapariga tan bonita coma a do poema de Rosalía:

Roxiña cal sol dourado,

garrida cal fresca rosa,

iba polo monte hermosa

co branco pe descalzo...

Copo de neve pousado,

deslumbrando á luz do día,

tan branco pe parecía.

Pero, Don Manoel, a Carmiña tivo moi pouca sorte cos mozos; os mais deles apoucáballes a súa beleza, e ao resto a súa intelixencia, que evidenciara demasiadas veces nos poucos anos de escola que os seus pais lle deixaron seguir. Así que á rapaza acaboulle por suceder como o da vaca que, por ser de máis boa, acaba moi feireada, e sen que ninguén pregunte tan sequera o prezo, de custosa que cavilan debe ser. E os anos pasaron, e aos pais entroulles o desasosego e concertaron a voda cun badulaque papafilloas, que por non ter non tiña nin terras de seu, nin arte para facerlle un fillo, e que ao pouco colleu, con outros pailarocos coma el, o camiño da emigración.

Así que cando os gaiteiros chegaron á aldea, a Carmiña era xa Dona Carme, viúva do paifoco que marchara para Cuba e non dera mais sinais de vida, sen ninguén que lle enchera o peito de afectos. E, mire que lle digo, Don Manoel! Que se ao noso Tino unha relación estable non lle metera mais medo no corpo que o demo, e non seguira devecendo por ver o mar, aquí remataría a nosa historia do gaiteiro do mar.

Danlle estrañeza os cantares,

danlle de chorar deseos,

i, os ollos de bágoas cheios,

pensa nos nativos lares.

Que n'hai máis tristes pesares,

máis negra malencolía

que a que entre estraños se cría.

A derradeira alborada

Mire que lle digo, Don Manoel! que os ardores do Tiniño aliviáronse pronto, nun “San Migueliño das uvas maduras, moito me tardas, pouco me duras”, que  paixón da xente nova é coma foguete de feira, pero as necesidades da pousadeira eran de moito mais calado, que o pozo das ausencias das viúvas de vivos non é doado de encher, e o lume que o Tiniño prendera ardía en Carme coma en leña de carballo, que moito despois de extinguida a labarada mantén a brasa latexando no mais fondo da alma. A pousadeira aínda conservaba moito da garrida moza que fora, vai alá non moito tempo, era muller agarimosa, boa cociñeira e tiña terras de seu; pero os planes do noso Tiniño tiñan pouco que ver con quedar no Chao. Fora a chamada do mar, ou da vida errante do gaiteiro, que en canto Marcial recuperou un pouco de color nas carnes, concertaron para aproveitar a noite e escapar sen dar nin chío da casa da Carme. Así que no mais escuro da noite, recadan as súas exiguas pertenzas, gaita, tamboril e bombo, e choutan pola ventá, coa risa da trasnada intentando rebentarlles os illares. Non hai moito camiño entre o Chao e Meira, menos de dez quilómetros, pero de súpeto énchese o ceo de nubes negras e comeza a chover coma se envorcaran un caldeiro. Marcial tira do peto unha libeta con augardente, para coller folgos para o camiño. Tino pídelle un grolo, Marcial négallo, pelexan un pouco pola botella, e o Marcial esvara, roda pola encosta e vai caer ao Rego Grande, onde acaba de mollar o pouco que aínda estaba enxoito. Cando chegan á pensión en Meira o Marcial arde de febre. Tiniño, que estaba xa coma con lume no rabo por coller el a gaita, non perde a oportunidade, e dille que quede a descansar no leito ben abrigado para repoñerse. Tiniño toca e toca coma se os anxos da música lle viñeran axudar. A a fachenda de se-lo gaiteiro da festa énchenlle o peito de ledicia e non para de tocar ata ben entrada a noite. O Tino ten uns poucos de remorsos cando a mañá seguinte vai toca na porta do Marcial para lle espertar para toca-la alborada, pero o Marcial non tocará aquela alborada. Nin esta nin ningunha; o Marcial está, branco coma as sabas; definitivamente morto.

Na mellor festa galega
ten que lucir un gaiteiro
que tendo gaitiña e mozas
non se precisa o diñeiro.

As calamidades do Marcial

Mire que lle digo, Don Manoel! Deixar o Chao de Pousadoiro e comezar as calamidades, para o gaiteiro Marcial foi todo un. Con todo, o marchar a outras terras era inescusable! Por moi ben que o estivera a pasar o Tiniño no taller do Sr. Seivane, por moito que os pulmóns do Marcial non acabaran de estar ben de todo, o 14 de agosto, festa de San Roque en Meira, estaba en portas, e era moito o que podían perder se desperdiciaban tamén aquela data. E algunha outra razón mais!, confesoume o Tiniño cun sorriso pícaro, que coa enfermidade do Marcial non fixo falla que alargaran os pés máis do que dá a manta para quedar moi cedo sen cartos cos que pagar o aloxamento. E xa se sabe que cando se ausenta o medio acordado para almacenar o valor compre recorrer á economía de troco. Así que unha noite o Tiniño e a Señora Carme, a muller que dáballes albergue, e que tiña ao seu home facendo ás Américas, acordaron sen necesidade de contratos falados ou escritos, aliviar mutuamente os moitos calores, e a débeda quedou pagada a satisfacción de entrambos.

Os donos dos cans.

Mire que lle digo Don Manuel! Que en liortas, pendencias, e porfías cos compañeiros de xogo de nenos, e cos das aldeas veciñas de mozos, estivemos en mais dunha ocasión! Os mais da xente do meu tempo, e, moito me temo que, a de calquera tempo, que os altercados empezan pola desavinza, contiñan pola porfía, medran na tirapuxa, e rematan no enfrontamento físico. O que non deixa de ser normal! É parte da competencia polos recursos escasos, coma, por exemplo, as mozas guapas! As exhibicións de fachenda non son so do galo do curral, son a estratexia que pode permitirlles gañar os recursos en competencia sen necesidade de que finalmente teña lugar unha verdadeira batalla. Cando as cuadrillas de mozos loitaban por unha imaxe dun santo, hoxe polos colores dun club de fútbol, non loitan polo santo nin polo club senón pola posibilidade de cortexar ás mozas das outras parroquias. Pero do fútbol de hoxe, coas súas batallas con feridos e mortos, é unha cousa ben distinta! Non sei ben, Don Manoel, se é exasperación social ou a falla de futuro, o que conduce a algúns grupos de mozos a utilizar o fútbol como pretexto para desatar a violencia. As tribos de mozos rivais cítanse para enfrontarse en combate, ou axexan aos adversarios para mallar neles, sen que o fútbol ou a militancia política sexa mais que un pretexto, que o fanático, o violento, non necesita do fútbol para ter unha razón para a xenreira.

E mire que lle digo Don Manuel! Que xentes desa pelaxe hai coma pra forrar o carro con elas e que todas elas están cortadas polo mesmo xastre. Covardes, retortos como as vergas do canizo e de poucas luces. Andan sempre en manda, seguindo a alguén coma o rabo ao can. E mire que lle digo Don Manuel, que detrás cos cans está sempre o amo que os alenta, os ceiba e os paga.

Gómez Román e a música dos arxinas

Mire que lle digo Don Manoel! Un banco é sempre un banco pero o certo é que o edificio do Hispano, onde tivo vostede a súa casa, é moi feito e de moito mérito. E nono digo porque a súa terraza fora unha boa atalaia para ver os fogos de Bouzas, que a min préstame moito mais miralos dende o mar, dende unha chalana ou unha dorniña polbeira, ni porque no segundo piso da casa empezaran as monxas do Amor de Dios a súa andaina, senón porque teño entendido que o fixera Don Manuel Gómez Román na mesma época que outra obra súa de moita mais sona: a fábrica de Bernardo Alfageme. Estoutro Don Manuel, era unha persoa moi especial, arquitecto sen título que daba os seus traballos a firmar aos seus amigos, ata que a presión dun deles, Antonio Palacios, obrigoulle a volver a Madrid a rematar a carreira que deixara abandonada por un enfrontamento cun profesor. Impulsor coma Presidente da Oliva do monumento a Curros que Portanet exiliou ao Castro nos anos sesenta.   Candidato a Alcalde de Vigo pola Fronte Popular … Teño que confesar, Don Manoel, que daquela non lle tiña moita afección. El era galeguista, eu comunista e moi radical … Fixen as paces coa súa figura arredor dos anos oitenta por mor dunha exposición da Caixa de Aforros que se chamaba “Arquitectura de papel”, “Arquitectura imposible”, ou algo semellante. Unha chea de debuxos a prumiña e lapis, algúns coloreados. Unha sede para a Real Academia Galega, outra para o Seminario de Estudos Galegos, unha Escola de Belas Artes para Vigo. Algúns chamaron a Gomez Román “ensoñador de novas Compostelas”, cousa que coma frase está moi ben sempre que por Compostela entendamos Galicia enteira.

E, mire que lle digo, Don Manoel! De Don Manuel Gómez Roman, cando aínda era Manolito, falábame moito un vello canteiro curmán da miña nai. Contábame que o rapaz, en lugar de ir a xogar, andaba arredor dos canteiros, que non había cousa que gustáralle mais que a música dos arxinas, pedra, punteiro e maceta xuntos nun canto coral de traballo.

Canta, miña pedra, canta

ó compás deste punteiro,

canta, miña pedra, canta

faille compaña ó canteiro

No, tamén, día da muller

Mire que lle digo Don Manoel! Que aínda que son dos que pensan que o día da muller son os 365 do ano, 366 nos bisestos, voulle tomar o desafío da falar hoxe dunha muller. E nono vou facer nin da miña nai, nin da probe da miña muller, deus a teña na gloria, se é que os hai, un e outra. E penso que vaille sorprender a miña escolla, que ao mellor un home tan culto coma vostede non escoitou falar dela. O seu nome era María Gutiérrez-Cueto, Marie Blanchard nas enciclopedias de Arte, a pintura o seu oficio, e o sufrimento a súa vida, pois a nena nace cunha dobre desviación da espiña dorsal, froito da caída da súa nai cando estaba embarazada dela, ao baixar dun coche de cabalos. A dolor constante, os padecementos propios da súa deformidade, o suplicio de soportar os constantes aldraxes, o tormento dunha alma fermosa encerrada nunha gaiola de fealdade, deron orixe  unha das frases máis inquietantes e patéticas da historia da arte: "Cambiaría toda a miña obra por un pouco de beleza".

E mire que lle digo, Don Manoel, que argallando por aí, atopei un texto de Federico García Lorca, “Elexía a María Blanchard”, que penso que é mellor homenaxe do que eu puidera soñar en facer.

    Quien ha vivido como yo y en aquella época en una ciudad tan bárbara bajo el punto de vista social como Granada, cree que las mujeres o son imposibles o son tontas. Un miedo frenético a lo sexual y un terror al "que dirán" convertían a las muchachas en autómatas paseantes, bajo las miradas de esas mamás fondonas que llevaban zapatos de hombre y unos pelitos en el lado de la barba.

    Yo había pensado con la tierna imaginación adolescente que quizá María, como era artista, no se reiría de mí por tocar al piano "latazos clásicos", o por intentar poemas, no se reiría, nada más, con esa risa repugnante que muchachas y muchachos y mamás y papás sucios tenían para la pureza y el asombro poético, hasta hace unos años, en la triste España del 98.

Encaixar a vida nunha soa frase!

Mire que lle digo Don Manoel! Iso que lle din que compre vivir a propia vida e non a dos demais, non deixa de ser unha desas receitas para a felicidade que espallan as revistas de perruquería! Que a felicidade non ten por qué ser necidade nin arreda para fuxir da realidade. Que a dor dos demais non reclama a propia desgraza, que coller unha talladiña deste polbo e beber un grolo de viño non fai medrar a fame no mundo, pero ese ensimesmamento na felicidade propia que predican eses profetas do individualismo métenme mais medo que o ouvear do lobo, que o ollar para outro lado diante da inxustiza trae o tipo de felicidade estúpida que unha maioría tiña con Franco, Hitler e Mussolini.

E, mire que lle digo Don Manoel! Que si aos poderosos lle interesa que cada quen se preocupe soamente da súa mínima leira de conforto, a nosa obriga é a de apostar pola solidarizade, que é o noso instrumento de combate contra a desigualdade social. E calo xa! Que non quero ser coma o ruín gaiteiro: un peso para que toque e dous para que pare, e convídolle a cantar comigo aquela de:

Hei de ir as feiras e as romarías

Come-lo polbo e outras cousas finas

beber bo viño, falar coa xente

e ouvir a gaita do Señor Vicente.

De Mouros, Mouras e musulmáns

Mire que lle digo Don Manoel! Que, polo menos na nosa terra, mouros e musulmáns non son a mesma cousa. Sarracenos, árabes, ismaelitas, agarenos ou mahometanos, sonche esa xente que nos mete o medo que nos deberan meter algúns mais achegados, os seguidores dun profeta analfabeto afeccionado a casar con viúvas, naturais ou á forza. Mouros, pola contra, son os construtores ancestrais, os outros, os estraños, os habitantes da Galicia dos castros e das mámoas, e construtores de túneles cheos de tesouros que lles permiten ir dun a outro sen ser vistos. Seres que deixaron a súa escrita nas rochas, nunha linguaxe que ninguén pode entender que que os estudosos chaman petróglifos. E coma os galegos somos afeccionados a estes paradoxos, tampouco as Mouras son as mulleres dos Mouros, senón espíritos da natureza, do mundo dos Elementais, os seres espirituais vencellados aos catro elementos, terra, aire, fogo e auga. As Mouras, mulleres de grande fermosura, se lle aparecen ao camiñante á beira de ríos, lagoas, estanques ou fontes,

 “Os cabelos[1] peitando, c´un lindo peine d´ouro que deslumbraba o mirarlo”

Ás veces as Mouras aparecérselles aos homes en forma de serpe dicíndolles que para rachar o encantamento tiña que lle dar nove bicos na boca, e se o facía, casaría con ela e faríase rico ao desencantarse de vez os seus tesouros.

“O que me desencantare,

nove bicos na boca me ha de dare”

E, mire que lle digo Don Manoel! Que algunha eiva ten un na súa educación cando sostén que os verdadeiros tesouros das mouras sonche as tradicións populares que hai arredor delas!

Ilustración: Moura da Pena furada (Coirós. A Coruña)

---

Nota [1]: Na color dos cabelos os autores non se poñen de acordo. Hai contos que falan de branco, os hai que de negro, pero ás mais das veces a color dos cabelos das Mouras son rubios, que non louros, e de “moi branca pel”.

O xogo da "aceiteira" ou "a pica polaina"

Mire que lle digo Don Manoel! Parece que vou ter que recordar aos vellos e informar aos novos de dous xogos tradicionais que citei antonte: a aceiteira para as raparigas, e a billarda para os pícaros. Empecemos se lle presta polo xogo da aceiteira, que xogábano especialmente as nenas, aínda que tamén os nenos se cadraba, e mañá seguiremos coa billarda. Para comezar o xogo da aceiteira se escolle unha rapaza para o papel de nai e outra para apandar. A nai séntase e a que apanda, o burro, agacha a cabeza no colo da nai de xeito que non poda ver o que están a facer o resto dos nenos. Iníciase o xogo coa canción que lle da nome:

Aceiteira, vinagreira, chascarraschás;

amarrar, amarrar e non dar,

dar sen dó, que morreu meu avó.

Dar sen rir nin falar

un belisquiño no cu e botar a voar.

Tódolos compañeiros de xogo vanse achegando e en cada verso do recitado danlle un belisco ou un azoute no cu. Rematada esta parte corren todos a agocharse, e a que fai de nai pregunta: Están os paxariños na gaiola? ao que o resto das nenas responden: Están, si, señora e a nai: Boto a rede? E as nenas cando xa está agochadas: Alá vostede, bótea se quere. Nese intre a nai ceiba a nena que fai de burro cuxa misión é atrapar a algunha das rapazas antes de que cheguen onda a nai, ocupando a atrapada o posto do burro e volta a comezar. Tamén, cando había poucas nenas, so unha delas daba o belisco e o burro tiña que adiviñar cal das nenas lle dera beliscada, gañando se acertaba. Algún ao mellor dime que iso chámase a pica polaina, e o que se canta é:

-Quen te picou?

-A pica polaina.

-Vai por ela e tráema.

Pero, mire que lle digo, Don Manoel, que en xogos infantís tradicionais hai case tantas variantes coma parroquias! 

Nos bancos da alameda de Bouzas

Mire que lle digo Don Manoel! Hoxe cando ía cara a taberna a tomar o viño cos amigos pasei pola Alameda, xa sabe, a que está diante da que foi a súa casa, aquela que cando vostede era neno estaba chea de cativos xogando, as mais das veces as raparigas a xogos de nenas, coma a mariola ou a aceiteira, e os rapaces a xogos de nenos, a billarda ou á buxaina! Que non sabe o que é a mariola? Pois o que as súas irmáns chamaban a mariquitilla! Non tema, Don Manoel! Volvo co conto. Dicía que pasei pola Alameda e alí estaba o meu vello amigo Henrique tomando o sol nun banco con outros compañeiros. E noutro banco, a rentes deles, un grupo de mulleres. Homes con homes e mulleres con mulleres! Cando lle fago observar tal circunstancia, Henrique, con ollos de pícaro, dime:

- E logo meu amigo! Vostede que sabe tantas cantigas non sabe aquela de:

Canta, cuco, canta, cuco,

na rabela do arado,

os homes entre as mulleres

éche gando mal gardado.

-     Pois mire que lle digo, Don Henrique! Que esa saber nona sabía, pero si estoutra:

O bailar homes con homes

E mulleres con mulleres

É coma a gaita sen fol-e

E o tambore sen cordeles