Mire que lle digo, don Manoel! Ben, ben, o
que é cantar coma un xílgaro, cantaba Maruxa, a filla de Ascensión, unha
peixeira de Santa Baia de Alcabre que completaba os seus magros ingresos
familiares coa venta do tabaco do “entrepot” do seu home.
Ascensión tivera antes de casar unha
brevísima vida artística como soprano na Sociedade coral «La Oliva». Vida
artística que tivo que abandonar por esixencia do seu mozo, un mariñeiro do
Berbés tan garrido como falto de luces, que puxo tal condición convencido de que
o noivado outorgáballe esa autoridade. E cabe dicir que Ascensión, filla ao fin
da ideoloxía do seu tempo, no puxo á demanda moita oposición, que xa se sabe
que nestas cousas non todo é culpa do home, que a opinión de Ascensión algo contaría
no resultado! Que moitas veces dicimos que facemos tal ou tal outro desatino por
amor, cando ben sabe don Manoel, que o amor para ser tal non pode ser un camiño
de sentido único!
Anos despois Ascensión recibiu, do ceo
dicía ela, a recompensa aos seus soños e renuncias que deixara como flores
murchas deitadas ao pé do altar da igrexa de Alcabre o día da voda: unha
filliña cunha voz e un gusto pola música que engaiolaba aos mesmos paxaros á
que puxo por nome Maruxa. E o cura bautizou como María, que a igrexa católica
apostólica e romana non está por esas modernidades.
Vostede é moi novo para recordalo pero alá
polos primeiros anos da década dos cincuenta suprímese a cartilla de
racionamento. E zas!, xa non hai fame en España. Xa non hai fame oficialmente
porque os cartos das axudas norteamericanas pola instalación de bases militares
se quedan nas poutas duns poucos, e pouco mellora a situación da xente do
común. Un pouco si. Abondo como para que algúns menos probes que os demais
puideran mercar un daqueles aparellos de radio que algúns chamaban, sen saber
moi ben por que, superheterodinos. Que se ben non quitan a fame a distraen, e algúns
dos concursos aínda a alivian! Como o de “Chocolates la Perfección” (la
perfección del chocolate) en Radio Vigo.
E dun destes concursos de Radio Vigo vai
precisamente, o noso relato! Un de cancións que non podo recordar se tamén estaba
patrocinado ou non pola citada marca de chocolate, que a memoria ten estas cousas
cando un ten máis camiño andado do que lle queda por andar.
O que si recordo era que o concurso tiña como
dúas fases. Na primeira os concursantes cantaban con público no salón de actos
que a propia emisora tiña ao efecto, ou facíano por teléfono dende casa. Dende
a casa ou máis ben desde algún comercio da súa confianza, que dispoñer de
teléfono propio non estaba ao alcance máis que da xente de moitos posibles! Rematadas
as actuacións do día o público presente, e os ouvintes que quixeran facelo
telefonicamente, puntuaban a cada un dos aspirantes establecendo deste xeito ás
súas preferencias. A segunda fase, ao finalizar a tempada, se facía unha gala multitudinaria
no teatro García Barbón con os concursantes que tiñan máis puntuación, na que outorgábanse
os diversos e substanciosos premios as distintas especialidades.
Maruxa fora unha mociña sen complexos, sempre
leda coma unha carricanta, que bailaba con xeito e cantaba con xenio diante de calquera
sen máis que llo pedira. Pero “Mudam-se os tempos, mudam-se as vontades” e Maruxa medrou de moza a adolescente e co período
que sinalaba este paso de nena a muller chegaron os medos e as vergonzas, e o
poñerse máis vermella que a doa das xibardas con que calquera lle falara ou
simplemente ollara para ela. Se Maruxa estaba a cantar pola casa mentres facía
ás súas tarefas bastaba que escoitara o murmurio dunha voz allea ou un mínimo
ruído pola casa para que deixara de súpeto de facelo. Malia a todo, os premios
do concurso de voces de Radio Vigo eran tan atractivos que Ascensión convenceu
a súa filla para que participara no concurso chamando por teléfono dende a rebotica
da farmacia de don Miguel, un dos máis ferventes admiradores do seu arte canoro.
Así que Maruxa, obedecendo o consello da súa nai, encerrouse baixo sete chaves
na rebotica da farmacia, e naquel silencio e soidade ceibou de novo a súa durmida
voz. Non teño que dicirlle, don Manoel que a súa puntuación foi a máxima
posible, superando con moito a dos mellores.
Convencela para que participara na segunda
fase no García Barbón foi peor que un dos sete traballos de Hércules! As forzas
vivas do barrio sumaron esforzos en convencer á mociña do necesario que o
premio era para os seus pais, argumento este moito máis forte para Maruxa que a
posible gloria de gañar o concurso. E a petición do fillo de don Miguel o
boticario, que estudaba en Compostela e viñera para escoitala cantar nun escenario,
foi o argumento definitivo para que Maruxa dera o definitivo si á súa
participación.
Chegou o día. Ben sabe vostede don Manoel
que cando unha persoa está relaxada atura ben a gana de mexar. Pero cando está
nunha situación de ansiedade a cousa non é tan sinxela, e isto foi o que lle
pasou a Maruxa. Cada vez que o rexedor lle anunciaba que se achegaba a súa quenda
Maruxa apertaba as pernas xemendo “que me mexo, que me mexo!” Ata que non tivo
outra que saír porque xa non quedaba ninguén para actuar.
A orquestra ataca os primeiros compases do
tema. O director dálle a entrada, pero Maruxa está noutro mundo onde nin se escoita
a música nin hai director. Os golpes da batuta no atril semellan espertar a
Maruxa que por primeira vez parece decatarse de onde está. “Da capo” di o
director dirixíndose os músicos. E máis baixiño para Maruxa: “veña rapariga! Ti
podes!” Pero non é certo: Maruxa non pode. Si que comeza a cantar pero coas
poutas do medo apertándolle a gorxa ninguén é quen de afinar, e Maruxa sabe que
está fora de ton, e os saloucos interrompen o seu canto.
E diante da situación non hai outra que baixar
o pano e parar o concurso, mentres que, coma sempre, a masa divídese en dúas
faccións opostas. As bestas que comezan a rir e alcumala, e a boa xente que
entenden e comparten a decepción da rapariga. Un galiñeiro que cacarexa, berra,
apupa e asubía, e unha platea na que os máis calan e algúns protestan pola
actitude dos bárbaros. E ao final, cando os insultos dalgúns superan xa os
límites admisibles e se lanzan os consabidos desafíos de “baixa se
tes ovos” e “sube se os tes ti”, montouse unha pelexa que a piques
estivo de dar cos pelexadores no cuartel dos grises, acusados de alboroto
público.
E mire que lle digo don Manoel! Que aquela
noite Maruxa volveu a casa acubillada por un brazo do seu pai, mentres, por
primeira vez en moito tempo, Ascensión colgábase do outro, orgullosa da forza e
enerxía do seu home.
Non te
troco meu meniño,
non te
troco meu amor;
nin pola
prata da lúa,
nin polo
ouro do sol.
