domingo, 27 de maio de 2018

Fina continúa o relato dos seus amores.



Daquela, miña filla, poucas diversións tiñamos nas pequenas vilas como a nosa de Campobecerros. Poucas no inverno e algunha mais no verán, que o verán é tempo de faenas comunais, e de mocear ao seu remate con cantos e bailes en fiadas e fiadeiros. Poucos mozos solteiros quedaban na aldea, e poucos mais nas aldeas da contorna, Portocamba, As Eiras, Veiga de Nostre, Venda de Bolaño, Cerdedelo e outras, que tiveran afouteza ou necesidade abondo como para percorrer os longos e escarpados camiños ata un dos nosos seráns, despois dunha esgotadora xornada de traballo, polo que non era raro que houbera tres mulleres para cada home, e sempre moitas mais cantareiras que bailadoras.
O lugar de Cercedelo
é terra de poucos homes,
e aqueles poucos que hai
chámanlles remenda foles.

Entre os mozos que viñan acotío ás nosas fiadas estaba precisamente Farruco, que xa daquela era un rapaz tan laidiño e mirrado que ningunha moza quería bailar con el. Menos a túa nai, que coma sempre foi un pouco mexericas, de mais sensible a laios de cans, queixas de neno e choros de viúva, as veces dáballe mágoa miralo so, e botaba uns soltos con el. Nunca a cousa pasou de aí, pero xa sabes que ao vilán dádelle o dedo e colleravos a man, e daqueles pos estas lamas, e ao pouco o Farruco, confundindo fariña co farelo, comezou a incomodarme coa súa actitude posesiva e controladora, coma se algunha relación, fora daqueles pouco frecuentes bailes, houbera entre os dous, o que serviu para, aguilloada polas bromas e burlas das amigas, cortar toda relación con el.

Daquela a aldea conservaba unha certa relevancia grazas á súa situación a medio camiño entre A Gudiña e Laza, na verea Real de Castilla, camiño obrigado tanto de rabaños da  transhumancia, peregrinos e tratantes de gando, coma dos galegos que ían ou viñan de segar de Castela. Que como di a cantiga:

Ó pasar a Cruz de Ferro
a Gudiña ben a sei
i agora voume achegando
aos aires de Monterrei.

Todo esa pasaxe de xentes de alá e acolá mantiña con mais fatigas que ledicias a tenda de abarrotes dos teus avós e a taberna de Avelino o Fanchico, ata que, coa a chegada das obras do ferrocarril que tiña que unir a Pobra de Seabra con Ourense,  as cousas cambiaron e o pobo encheuse de obreiros, carrilanos, galegos, andaluces, murcianos e portugueses. E entre todos eles aquel que me roubou o corazón: o teu pai.

Coa chegada de tanta xente de fora as necesidades de aloxamento e comida medraron de xeito tal que o Avelino, que de parvo tiña pouco, virou o negocio como a folla da ulmeira, de taberna a casa de comidas con aloxamento, e trouxo tódolos domingos un grupo de gaiteiros para facer, nun alpendre que tiña ao pe da casa, un baile de tanto prestixio e renome que mesmo viña xente de Verín e aínda mais aló a gasta-los cartos con tanto esforzo gañados.

Bailade, nenas, bailade,
Pasádelo ben na terra,
Que a vida logo se acaba
E a morte logo vos chega.

mércores, 23 de maio de 2018

De niños, infernos e poetas


Mire que lle digo, don Manoel! Fai anos lin nun diario a noticia de que un fato de poetas mais ou menos contestatarios, celebraran en Pontevedra un deses encontros, non sei se poéticos ou de poetas, a que tan afeccionados son algúns, ao abeiro dun epígrafe de sete estralos:

Só a poesía nos pode sacar dos infernos que a intelixencia crea

E ven isto a conto porque estes días volvín atopar esta frase curta colocada, non coma é de lei no encabezamento dunha obra, capítulo, parágrafo ou cousa semellante, senón nun comentario laudatorio nunha desas redes sociais que tanto aborrezo, malia ter tanto que lles agradecer.

E mire que lle digo don Manoel, que contando co seu permiso e fiado na súa paciencia que é coma a dun santo, desta volta non penso deixar pasar sen mais comentario tan perigoso sofisma. Porque detrás dunha premisa atractiva, o da poesía coma instrumento para mellorar o futuro, ou nas verbas do poeta sacarnos dos infernos, ven unha afirmación mais que discutible: que eses infernos son un produto da intelixencia, cando todo o mundo sabe que a intelixencia é soamente unha capacidade, e que outra cousa ben distinta é o resultado desa capacidade. Aínda mais: que coma ben di o refrán:

O que sabe onde está o niño ten o coñecemento, pero o que o colle ten o niño.

E vostede sabe, don Manoel, que eu gusto da poesía coma ás pitas do trigo. Mellor que ma lean de viva voz, que o que recita a poesía volve darlle vida. Ou aínda mellor que ma canten, que a poesía enténdese mellor cando se escoita coa música que leva no interno.
Así que, don Manoel, cante comigo aquela de Xosé Luís Rivas Cruz:

Melra, melriña, doce asubiar;
trás daquel valo; fuches pousar;
eu hei saber-e do teu neal.
Eu hei saber-e do teu neal.
Anque te agaches no silveiral,
anque me leves pra outro lugar;
eu hei sabere, do teu neal.
Eu hei saber-e do teu neal.
Non teñas medo, non hei roubar,
os paxariños que qués gardar,
quero sabere do teu neal.
Quero sabere do teu neal.
Biquiño rubio, lindo asubiar!,
dime ónde gardas o teu fogar.
Non teñas medo, non hei roubar,
nin os teus fillos, ni o teu cantar.

xoves, 17 de maio de 2018

A República Galega



Mire que lle digo don Manoel! Filla do amor, da paixón e da desgraza, tal lle dixo a Fina á súa filla Sefa, ao desvelarlle que o seu pai biolóxico e o legal non eran a mesma persoa. Cousa, por outra parte, ben doada de inferir, sen outra mais que botarlle un ollo á fasquía do Mincha.

O de filla do amor e da paixón, era ben doado de entender, mais o e filla da desgraza podía ter interpretacións abondo, que desas terras de Monterrei é o dito:

Amigo do val, compadre portugués e aire sanabrés, fódome nos tres.

Ao que os portugueses opoñen o seu mais razoado:

De Espanha, nem bom vento, nem bom casamento.

Pois ben sabido é que cando os ventos sopran de España son máis prexudiciais para as colleitas portuguesas: máis fríos e agres no inverno e máis secos e aborrecibles no verán, que cando sopran desde o mar. E o do bo casamento é cousa traída ao refrán como consecuencia do resultado para Portugal dalgúns desposorios mal sucedidos entre as testas coroadas de España e Portugal, e non unha recomendación para a xente do común, que ben sabe don Manoel, que, tanto para os da raia seca como para os da mollada, a fronteira nunca foi mais que unha raia nun papel.

E se de ventos falamos, os que sopraban daquela, aló polos primeiros anos dos trinta, eran pouco favorables para os obreiros que encheran a vila de Campobecerros e outras da contorna ao chamado do traballo na construción do ferrocarril que don Miguel Primo de Rivera argallara para poñer na súa mesa o peixe de Vigo nas mellores condicións de frescura, que os dirixentes da tan ansiada República, na que tantas esperanzas puxéramos, pensaron, non sen razón, que moitos cartos eran aqueles para tan pouco peixe, e decidiron cancelar a súa construción.

Non empeza a República con moi bo pe para os intereses dos case que doce mil obreiros “carrilanos”, galegos da contorna e da distancia, sanabreses, andaluces, un fato de murcianos e unha chea de portugueses, que, diante da cancelación das obras, néganse a retornar as súas terras de orixe coa mesma fame coa que chegaron. Os anarquistas e comunistas organizan a protesta, chegando na súa desesperación a asaltar o Consistorio de Vilar de Barrio e unha cabana onde gardábanse a dinamita para as voaduras. A Guarda Civil reprime as protestas coa seu habitual violencia, pero as reivindicacións dos obreiros conseguen mobilizar a unha parte importante da mediana e pequena burguesía, farta do abandono no que o goberno central ten a Galicia. E teño entendido que coma resultado da xornada de folga xeral alguén ergue no pau do balcón principal do Concello a bandeira galega, e segundo as fontes da época proclama a República Galega.

Dous días despois, o 27 de xuño, na capital galega unha multitude, insatisfeita polas respostas do goberno de Madrid ás súas demandas, tomou a Pazo de Raxoi, obrigando a dimitir á corporación enteira e nomeando ao mestre Antón Alonso Ríos presidente da Xunta Revolucionaria da República Galega. Dicían os diarios da época que "Santiago atópase á expectativa do que sucede no resto do país" agardando o "latexo do corazón de Galicia", mais cando o Goberno de Madrid declarou a súa intención de reinicia-las obras do camiños de ferro os ánimos arrefriaron, e a única bandeira galega que uniuse á de Compostela na demanda dunha república galega foi … a da Pobra de Seabra.

E mire que lle digo, don Manoel! A república galaica durou tan pouco coma a auga nun cesto. Non tivo repercusión ningunha na dinámica política do momento, e foi esquecida coma unha arroutada mais das que se facían daquela. Conforta saber que anos despois algúns seguen a celebrar a efeméride con música, xantar popular e un partido da Liga Nacional de billarda.