A República Galega

Mire que lle digo don Manoel! Filla do amor, da paixón e da desgraza, tal lle dixo a Fina á súa filla Sefa, ao desvelarlle que o seu pai biolóxico e o legal non eran a mesma persoa. Cousa, por outra parte, ben doada de inferir, sen outra mais que botarlle un ollo á fasquía do Mincha.

O de filla do amor e da paixón, era ben doado de entender, mais o e filla da desgraza podía ter interpretacións abondo, que desas terras de Monterrei é o dito:

Amigo do val, compadre portugués e aire sanabrés, fódome nos tres.

Ao que os portugueses opoñen o seu mais razoado:

De Espanha, nem bom vento, nem bom casamento.

Pois ben sabido é que cando os ventos sopran de España son máis prexudiciais para as colleitas portuguesas: máis fríos e agres no inverno e máis secos e aborrecibles no verán, que cando sopran desde o mar. E o do bo casamento é cousa traída ao refrán como consecuencia do resultado para Portugal dalgúns desposorios mal sucedidos entre as testas coroadas de España e Portugal, e non unha recomendación para a xente do común, que ben sabe don Manoel, que, tanto para os da raia seca como para os da mollada, a fronteira nunca foi mais que unha raia nun papel.

E se de ventos falamos, os que sopraban daquela, aló polos primeiros anos dos trinta, eran pouco favorables para os obreiros que encheran a vila de Campobecerros e outras da contorna ao chamado do traballo na construción do ferrocarril que don Miguel Primo de Rivera argallara para poñer na súa mesa o peixe de Vigo nas mellores condicións de frescura, que os dirixentes da tan ansiada República, na que tantas esperanzas puxéramos, pensaron, non sen razón, que moitos cartos eran aqueles para tan pouco peixe, e decidiron cancelar a súa construción.

Non empeza a República con moi bo pe para os intereses dos case que doce mil obreiros “carrilanos”, galegos da contorna e da distancia, sanabreses, andaluces, un fato de murcianos e unha chea de portugueses, que, diante da cancelación das obras, néganse a retornar as súas terras de orixe coa mesma fame coa que chegaron. Os anarquistas e comunistas organizan a protesta, chegando na súa desesperación a asaltar o Consistorio de Vilar de Barrio e unha cabana onde gardábanse a dinamita para as voaduras. A Guarda Civil reprime as protestas coa seu habitual violencia, pero as reivindicacións dos obreiros conseguen mobilizar a unha parte importante da mediana e pequena burguesía, farta do abandono no que o goberno central ten a Galicia. E teño entendido que coma resultado da xornada de folga xeral alguén ergue no pau do balcón principal do Concello a bandeira galega, e segundo as fontes da época proclama a República Galega.

Dous días despois, o 27 de xuño, na capital galega unha multitude, insatisfeita polas respostas do goberno de Madrid ás súas demandas, tomou a Pazo de Raxoi, obrigando a dimitir á corporación enteira e nomeando ao mestre Antón Alonso Ríos presidente da Xunta Revolucionaria da República Galega. Dicían os diarios da época que "Santiago atópase á expectativa do que sucede no resto do país" agardando o "latexo do corazón de Galicia", mais cando o Goberno de Madrid declarou a súa intención de reinicia-las obras do camiños de ferro os ánimos arrefriaron, e a única bandeira galega que uniuse á de Compostela na demanda dunha república galega foi … a da Pobra de Seabra.

E mire que lle digo, don Manoel! A república galaica durou tan pouco coma a auga nun cesto. Non tivo repercusión ningunha na dinámica política do momento, e foi esquecida coma unha arroutada mais das que se facían daquela. Conforta saber que anos despois algúns seguen a celebrar a efeméride con música, xantar popular e un partido da Liga Nacional de billarda.