Mire que lle digo, don Manoel! Recordo o meu asombro ao ler que Sócrates foi considerado o máis sabio de Atenas por recoñecer que non sabía nada. Ao principio entendino como un brillante paradoxo; hoxe —case ao final da miña vida de filósofo tabernario— síntoo como un ensino esencial. Porque cando ceibámonos da necesidade de ter razón, cando nos baleiramos de certezas, algo máis verdadeiro pode aparecer. O esencial non se capta coa mente que clasifica, senón cunha forma de atención máis espida, máis inocente, menos defensiva.
—
Son
da mesma opinión —dixo, de súpeto, don Angel—, pois como Sócrates sei soamente
que o ignoro case todo.
Son don Manoel e antes de continuar reproducindo
esta interesante conversa quero sinalar o inopinado desta situación: É norma
non establecida que cando don Paio comeza o seu exordio coa ben coñecida fórmula,
toda a taberna baixe un mínimo de dez decibelios o volume das súas conversas e suba
outro tanto a atención na unidade de medida que o Sistema Internacional
estableza para esta variable. Toda esta liturxia —tan mariñeira por outra
parte— ten por obxecto deixar tempo abondo para que don Paio atope o cabo do fío
da historia da que vai tirar, como quen da carrete a un peixe que aínda non
afirmou completamente o anzol na boca. Don Angel, que vive en Pontevedra e vai
pouco tempo que afiliouse á confraría, aínda non coñece esta técnica e procede
sen as precaucións axeitadas.
—
Edúcannos
para argumentar, para destacar, para impoñernos —continua don Paio debandando incólume
o seu novelo—. Pero ninguén nos ensina a deternos. A mirar sen etiquetar. A
quedarnos quietos diante do que non entendemos. A acoller sen saber. A escoitar
sen responder. A confiar no que non se pode nomear.
—
Ben
certo don Paio! Deixe que lle conte algo máis da miña traxectoria persoal...
E tras encomendarse
a Mnemósine —filla de Xea e Urano e deusa da memoria— cunha fonda libación de monterrei,
isto é —aproximadamente— o que don Angel contou.
Fala don
Angel.
Eu pasei boa
parte da miña vida tentando entender. Entender o mundo, aos demais, a min
mesmo. Durante moito tempo crin que saber era cuestión de acumular. De acumular
lecturas, experiencias, argumentos. Para construír un barco, por exemplo, necesitas
capas e capas de datos: leis físicas, resistencia de materiais, normativas,
experiencias previas. É un proceso aditivo. É encher a mochila. Sen esa
acumulación, non hai ferramentas para enfrontar a realidade. Non queda outra
que sumar capas de comprensión sobre o mundo material.
Pero acumular
demasiado coñecemento pode volvernos ríxidos. Ás veces a solución dun problema
ven cando deixamos de lado o aprendido para velo con ollos novos, coa mente dun
principiante.
Co paso dos anos
comprendín que a sabedoría non se alcanza coleccionando respostas, senón
afinando a nosa capacidade de estar cos ollos abertos. É un cambio sutil pero
profundo: pasar de acumular saber a abrirnos ao misterio.
Hoxe sei que non
se trata de engadir, senón de soltar. Que a conciencia non aparece cando se ten
todo claro, senón cando un réndese ao que non pode comprender e empeza a mirar
con ollos novos.
Coñecín persoas
cheas de coñecemento, veloces na análise, cegadoras no discurso… pero incapaces
de mirar sen xulgar. E tamén sentín a presenza silenciosa de persoas sen
títulos, sen teorías, cuxa soa forma de estar comunicaba unha verdade máis
fonda. A súa sabedoría non estaba nas súas palabras, senón na súa presenza. En
como escoitaban. En como non interrompían. En como non necesitaban demostrar
nada.
E, con todo, creo
que a conciencia empeza xusto aí: cando deixamos de fuxir do que incomoda.
Cando deixamos de temer o non saber. Cando miramos coa curiosidade limpa dunha
nena que descobre o mundo por primeira vez.
Ás veces basta
con deterse. Respirar. Observar o movemento dunha folla, o rumor do vento, a
quietude dunha nube. E entón, sen esforzo, todo encaixa. Non porque o
entendamos, senón porque estamos aí, abertos.
A sabedoría non
grita. Non se impón. Revélase cando calamos. Cando deixamos de querer ser
alguén e simplemente somos. Quizais o xesto máis lúcido sexa ese: non ter
razón, senón presenza. E escoitar. Escoitar de verdade.
---oOo---
Pois mire que lle
digo, don Angel! Que de non escoitar ninguén me poderá acusar, e que tan certo
é todo o que dixo como o seu contrario; que o que pasa é que unha cousa é o
coñecemento e outra a sabedoría! Como dicía «non sei quen»: o coñecemento ven da
acumulación e a sabedoría do esquecemento. O coñecemento é o novelo de la
enrolada, apertada e útil. A sabedoría é o fío solto, libre, que permite tecer
cousas novas.
Nese intre de
elevación espiritual, escoitamos —moi baixiño pero con claridade abondo— a sentencia
dun deses fregueses, oráculos cuxa palabra non é opinión senón revelación.
—
E unha
cousa é desafinar cunha guitarra vella e outra moi distinta facelo cun violín.
Respondida desde
o outro extremo da barra por outro da mesma caste eclesiástica:
—
Tamén
unha cousa é pisar un cacho de merda e outra moi distinta caer dentro dela.
