Tradición e xenealoxía.

 Mire que lle digo don Manoel! Que fai vostede moi ben! Que xa era tempo que deixara de lado os “idiófonos”, “membráfonos” e aínda “cotidiáfonos” para atreverse con cousas de máis tonalidade e afinación. Que sacudir, percutir, refregar, para obter unha nota única está moi ben, pero moito mellor cando con dita actividade obtemos unha maior riqueza melódica e aínda harmónica. Como defensor da gaita, en cuxa execución sabe que me movo como peixe fora da auga, non lle vou a encomiar o gusto de escoller a  zanfona para as súas primeiras incursións no mundo da melodía, porque xa sabe polo noso común amigo don Anxo, que terá que estar releando co instrumento mentres o resto dos músicos toman un viño ou unha cervexa, pero ben certo é que dos covardes non hai nada escrito, e a oferta de don Aleixo non era doada de rexeitar. Aínda máis: unha e outra teñen sonoridades semellantes, constrúen a melodía riba dunha ou dúas notas pedais, e son tan doadas de afinar que disque gaiteiro e zanfonista pasan a metade da vida afinando e a outra metade tocando desafinados. Finalmente teño que recoñecer que o seu instrumento é máis axeitado para interiores, sendo a práctica do meu soamente adecuada para grandes espazos deshabitados.

Contoume un día don Evaristo González, máis coñecido por Evaristo de Sela, cliente ocasional desta taberna, que no canto VI da Ilíada, Homero relata o encontro entre Glauco o troiano e Diomedes o aqueo. Glauco era fillo de Hipóloco e neto de Belerofonte. Falando, falando caeron na conta de que as súas familias estaban unidas polos lazos da hospitalidade, porque  Belerofonte, o avó de  Glauco, fora recibido como hóspede na casa do avó de Diomedes, Eneo. Homero recolle en fermosos hexámetros a resposta que Glauco da ao interese de Diomedes pola súa xenealoxía:

Ou ti, tidida, o do ánimo grande! por que da liñaxe preguntas?

Como da xeración das follas, así é a do home.

Unhas o vento bótaas por terra; mais outras o bosque

fai brotar  verdeando ao tornar a  xentil primavera.

Tal a liñaxe do home: uns nacen, extínguense outros.

Para Glauco a liñaxe dos homes non ten apenas importancia. É tan pouca cousa como a follaxe caduca do bosque na que morre unha xeración e nace outra. Sostén Homero por boca de Glauco que somos fillos dunha primavera e seremos vítimas dun outono ou dun inverno. Efémeros, perecedoiros, mortais. Como as follas, que brotan verdes na primavera, manteñen o seu verdor no verán, murchan no outono e son arrincadas polo vento e podrecen confundidas coa terra mesma no inverno. Mentres Diomedes sostén a vixencia do culto á nobreza de sangue, propia da aristocracia, Glauco, máis achegado á natureza, sostén que o importante non é a árbore na que nazas senón o froito que sexas.

E mire que lle digo don Manoel! Que mellor aportación á tradición galega que a de don Evaristo? Achegar á nosa fala a Ilíada e a Odisea! Desertor da barbarie do exército fascista aos inicios mesmos do golpe de estado; condenado a cadea perpetua que sufriu nun fato de cárceres e centros disciplinarios ata lle ser conmutada a pena en 1941, foi quen de dedicar eses anos de prisión a estudar, a escribir, a aprender para conseguir que ao fin Homero falase en galego. Ou como lle cantara Cuco o da Peneda:

O de Evaristo de Sela

Foi traballo ben cumprido

Fixo que Homero falara

Na fala dos irmandiños.