Mire que lle digo don Manoel! Cando a miña nai marchou da súa casa a servir de cociñeira na dos Palau, farta de aturar ao seu pai Fadrique (para o que non puideron escoller peor nome que poñerlle na pía do bautismo [1]) era consciente que deixaba atrás a estabilidade económica que a pertenza á familia dun armador dunha dorna do xeito como a Andoriña podía proporcionar naqueles anos, pero tamén o pouco aprecio do pai, pouco cariño da nai, e a indiferenza dos irmáns.
Seguro que é unha
trapallada de vellas avoas sen moito quefacer, pero existe unha antiga crenza
segundo a cal en toda familia con dous fillos sempre hai un listo e un parvo, e
en toda familia con dúas fillas unha guapa e unha fea, e na casa dos meus avós crían
ao pé da letra en tal proposición. Polo menos no caso das fillas, que para os
fillos era un pouco máis complicado de establecer posto que, como xa explicara
antes, os meus tíos Xaime e Xacobe eran xemelgos.
Con estes vimbios
non é de estrañar que a miña nai Peregrina tivera moi mastigado, tragado e
dixerido que era unha muller fea e sen outros atractivos que o seu traballo de
atadora ou de cociñeira. Tal pensou ata que un día da segunda quincena de xullo,
nas festas que a igrexa se empeña en dedicar á devoción ao Cristo dos Aflixidos,
coñeceu ao home que sería o meu pai.
Pouco teño que
contarlle das Festas de Bouzas a un insigne boucense coma vostede; ben sabe que
estas celebracións son no fundamental, por moito
que a igrexa o queira disfrazar, ceremoniais pagás de celebración da ledicia de
volver con vida a casa, e non pertencer ao grupo dos que quedaron nas súas
profundidades para alimento dos diversos monstros que o mar alberga. Xa sabe
don Manoel que Atenea, Isis, Sirio ou a virxe do Carmen,
non son máis que as divinizacións de esa estrela que escintila na soidade e
negrura do inmenso mar, estrela que, se nos encomendamos a ela con férrea e sólida
fe, tomará o leme da nosa lancha para guiarnos co seu resplandor de volta ao
fogar. Pouco máis don Manoel, que foi nesas festas onde a miña nai, quero
pensar que baixo a luz do espectáculo pirotécnico, viuse por vez primeira fermosa
nos ollos dun home, o seu namorado, un home que levaba na cabeza todos os
vellos poemas de amor da biblioteca do Pazo dos Lira, na rúa dos Ferreiros.
Aínda que ben sei
don Manoel, que ninguén é quen de contar, ou imaxinar sequera, como foron as
primeiras verbas de amor dos que logo serían os seus pais, quero pensar polo
pouco que a vida me deixou desfrutar dos dous, que aqueles amores santos serían,
pero seguro que non como os santos da igrexa que viven sen comer! E ao seu
cumprido tempo fomos chamados á existencia este que lle fala, unha rapariga a
que bautizaron como Hilaria por non poder poñerlle Ledicia, e os pequenos
Froilán e Digna, xemelgos como os seus tíos Xaime e Xacobe, continuando a
tradición familiar.
Cando a miña nai
casou con aquel ilustrado orfo do mar que pouco tempo despois sería meu pai, non
quixo deixar o seu traballo na casa dos Palau, como fixeran tantas outras
rapazas nas súas mesmas circunstancias. Nin cando casou nin tan sequera cando
quedou encinta dos seus sucesivos fillos. O traballo daba independencia á
familia asegurándolles a entrada duns ingresos naquelas frecuentes ocasións nas
que o meu pai pagaba co seu despido o seu compromiso sindical.
Chegou o golpe de
estado da caverna. Ese cruento alzamento instigado pola reacción, bendicido pola
igrexa e executado por un Exército sen honra [2],
que levouse por diante a todo canto de bo e positivo comezaba a agromar no país
grazas ás tímidas reformas da República; meu probe pai incluído! Chegou o golpe
de estado traendo no seu libro de instrucións a destrución física e moral do
adversario, as mascaradas de defensa da legalidade, os arremedos de xuízos, tan
sumarísimos todos que nin conato de farsa se molestaban en montar; e as denuncias
de fillos a pais, de irmáns a irmáns, de veciños por unha linde ou unha mala
mirada; e as sacas e os paseos, e os cadáveres tirados nas cunetas como bonecos
desamañados; tirados ben a vista, sen xuíz nin forense que os levante, sen
policía nin Garda Civil que investigue os executores do asasinato, que non hai
nada que investigar que todos sabemos quen foi o autor.
Cadáveres tirados
nas cunetas, ou como o do meu pai, na encosta que leva ao túnel que cruza por
baixo a carreteira de Samil; cadáver grazas ao que a miña nai entendeu que
aquela nova igrexa de sacerdotes de pistola ao cinto e correaxe militar por
riba da sotana que acirraban aos cans da morte dende os púlpitos prometéndolles
a gloria eterna á destra de dios padre, e tantas máis indulxencias plenarias
cantas más cabezas cortaran á hidra roxa, non era en forma ningunha na igrexa
de Cristo á que ela se unira; a igrexa que sostiña que era vontade de deus que
uns homes foran ricos e outros pobres, e que loitar por mellorar a vida dos
demais era froito da arrogancia dos homes e a soberbia do demo intentando
torcer a súa vontade, non podía ser en forma ningunha á da miña nai.
Coa disputa da
miña nai con don José, a conta a súa determinación de non atender aos desexos
da miña nai dándolle sepultura no camposanto aos restos masacrados do meu pai, e
a súa renuncia e abxuración da fe nunha relixión baseada nun deus crucificado sedento
de sangue e de vinganza, deu como resultado inmediato a perda do seu emprego na
cociña casa dos Palau, e o baleiro social dunha sociedade aterrorizada coa onda
de irracionalidade e vesanía que impregnaban as detencións e desaparicións.
A unha muller como
a miña nai con catro fillos que manter e un carácter labrado a mallo e escoupro
como couzón de porta de pazo, a perda do traballo na casa dos Palau non ían
desanimala. Petou en moitas, moitas portas, pero a sombra da sotana de don José
mete moito medo nos corazóns, e todas son desculpas, evasivas e pretextos sen
fundamento. “Alento, alento e non desalento”—dicía para si a miña nai a cada
porta coa que lle daban nos fociños. “Filliño, isto é como botar auga ó mar”—dicíame
os dous primeiros días, cando chegaba a casa derreada. “Non teña pena miña
nai—contestáballe eu—que ben sabe que vento, tempo, lúa e fortuna, axiña se
mudan”. E digo ben porque ao terceiro día, cando chega baldadiña de correr
arriba e abaixo polas rúas da vila na procura do traballo, estanlle a agardar uns
poucos homes; os máis afoutados daqueles compañeiros polos que deu todo, incluso
a vida. Traen nunha patela a ofrenda dos mariñeiros do sindicato: o mellor
peixe, escollido do quiñón de cada un deles.
Na terra
e no mar,
afoga o que non sabe nadar.
֍֍
Dous
amores no meu peito
viven
para o meu pesar:
o da
mociña que quero
e o do
traballo no mar.
[1] O nome propio masculino de
Fadrique é una variante, na actualidade case en desuso, de Federico, a súa vez derivado
de Friedrich. O seu significado é «aquel que impón a paz», «o que goberna para
a paz» ou «príncipe da paz». Provén do antigo xermano Frithureiks, de frithu,
paz, e reiks, xefe. Está claro polo que levamos relatado que o avó
Fadrique gobernar gobernaría, pero non para a paz!
[2] Azaña quería un exército
moderno, profesional, eficaz e cívico. E tamén máis republicano. Por iso, un
dos seus primeiros decretos, do 22 de abril, obrigou aos xefes e oficiais a
prometer fidelidade á República, coa fórmula: «Prometo pola miña honra servir
ben e fielmente á República, obedecer as súas leis e defendela coas armas».
Ningún comentario:
Publicar un comentario