- Non me podía crer que estivera a falar do meu avó! −díxome xa un pouco máis calmado −Pobre Moreda! Estache bo o choio! A que ven iso do “pobre Moreda”? Pobre pola forma como morreu? Daquela de pobre nada! Que o meu avó morreu con honor, fusilado polos sublevados nos muros do castelo do Castro, sen traizoar as súas conviccións, que a ninguén dos moitos persoeiros que outrora o adulaban pediu axuda. E teño para min que morrer pola barbarie fascista, ao lado do seu pai e o seu irmán, e rodeado de homes bos non é o peor xeito de facelo! Que morrer temos que morrer todos e polo menos facelo sen mendigar. Que a unha persoa de súa fachenda e señorío non a vexo senón ergueito diante dos soldados do pelotón de fusilamento, puño en alto e gritando viva a República!
Calei diante desta acendida soflama do seu amigo. Que as veces, aínda que vostede non o crea don Manoel, tamén sei calar cando cómpre dar carrete ao falador para que non perda o fío do seu relato.
- E se o de pobre ven polo da “economía destemperada” pois tampouco! Que destemperada e desfeita quedou cando o asasinaron, pero a barbería, as actuacións, o negocio dos punteiros e os premios nos concursos de gaitas dábanlle abondo para vestir nos mellores xastres de Vigo e para ter servicio na casa para axudar á súa muller!
- Ben entendo! Probes quedaron a familias cando mataron aos que aportaban os cartos!
- “Probes e ben probes; pero nunca humildes”, como dicía a avoa!
Bebeu o Xavier un trago antes de engadir que tampouco aquelo que dicía o Miloro de que os gaiteiros eran xente tan arrogante, soberbia e vaidosa, e que se os xuntabas era raro que non acabaran como galos dun mesmo poleiro, tiña moita aplicación no caso do avó Constante.
- O que era o meu avó era un carallán! Non había nada que lle gustase máis que argallar unha boa chufa. Non ten máis que ler o desafío que lles manda a Francisco Neira e Isaac Marcuño, esquecendo precisamente a Avelino Cachafeiro, o único que puxera en cuestión o resultado do concurso de gaiteiros do ano vinte e nove na Finca do Carmen. Que outro sentido ten que lles chame “queridos discípulos”?
- Porque non o foron?
- Para min que en sentido de educación musical, non. Os tres se formaron en “Queixumes dos Pinos” e o mestrado nesta materia corresponde a Luis Berney. No sentido de coñecemento do oficio de gaiteiro e moi posible que si, e que por tal motivo tivera o Neira tan mala relación co meu avó. Pero, calquera sabe! Canda un conta a feira como lle foi nela!
- Pois, mire que lle digo don Xabier! Non estou moi polos concursos! Nin de gaiteiros nin de ningunha outra cousa; que se por unha banda son un xerador de rancores e desavinzas entre os practicantes da mesma arte, por outra veñen a ser inxustos pola súa propia natureza, que nunca ninguén pode afirmar cal é a mellor rosa dun xardín, nin o mellor viño dunha comarca, nin o mellor queixo dunha feira, nin a rapariga máis fermosa; que todo e cuestión de gustos, e de gustos hai escrito pouco e malo.
Así seguimos un tempo que foi moito e soubo a pouco, falando duns e outros
gaiteiros. Do Francisco Neira, excepcional gaiteiro e acérrimo inimigo do Gaiteiro
de Cabral, que sabendo que tiña unha doenza pulmonar, teimou por seguir
tocando a gaita, e morreu cunha nos beizos por non facerse cunha gaita de
barquín. Do mal perder que tiña o Avelino Cachafeiro, tan pagado de se mesmo,
que vai cunha tropa de admiradores ao “Pueblo Gallego” para queixarse dos cartos que deixaran de
gañar nas festas da Peregrina de Pontevedra para vir a competir a Vigo “confiados
en que se hiciese justicia”. Ao que
eu, que xa sabe don Manuel que son moito de cantigas, respondín con aquela que
di:
O gaiteiro de Soutelo,
mala centella que o mate.
Non quere toca-la gaita,
sen que lle dean chocolate.
Ao que o seu amigo Xabier engadiu para rematar a conversa:
- Sabe o que lle digo? Teño para min que o Miloro é unha desas galiñas vellas que cantan como se foran un galo!
- Espero que non o sexa don Xavier! Que xa sabe o que din desta forma de cantar das galiñas vellas! Que agoira a morte de alguén da casa, e que, para espantar o agoiro, cómpre matar a galiña de contado e, de vez que se lle corta o pescozo, dicirlle: Morte por morte, en ti cae a sorte. E non me vexo eu, nin o vexo a vostede retorcendo o pescozo de ninguén!
E mire que lle digo don Manoel! A memoria ten estas cousas. Un pretende
viaxar ao seu pasado e cando chega aló decátase de daquel pretérito non queda
máis cunha imaxe borrosa e adulterada. Seino don Manoel! Concordo con vostede
en que non hai coñecemento nin intelixencia sen memoria, e que o conxunto de experiencias
almacenadas no cerebro é a marca da nosa identidade, a guía da nosa percepción
do presente, e o que permítenos anticipar o futuro e adaptarnos aos
acontecementos. Pero non menos certo é aquilo de que de dez persoas presentes
no mesmo acontecemento non hai dúas versións coincidentes na súa totalidade; ou
a necesidade de esquecemento das experiencias traumáticas. Por non falar de que
todos os que contamos cousas do pasado temos unha inclinación irrefreable a
adornar e embelecer, por non dicir alterar, o noso papel nos feitos relatados.
Ao fin don Manoel, non podo negar que co paso do tempo a persoa termina sendo
absorbida polo seu relato e o seu personaxe.
Catro cousas son precisas
para saber namorar;
ollo fino, pé lixeiro,
discreto e saber cantar.
Ilustración: “Airiños de Cabral” Constante Moreda é o segundo pola esquerda. Foto
cedida pola familia Moreda.
Ningún comentario:
Publicar un comentario