Na morte do «Migallas»

 Mire que lle digo don Manoel! Canto me alegra que, superados con éxito eses pequenos problemas de saúde, o teñamos de novo entre nos exercendo de notario dos nosos parrafeos, e aínda das rexoubas e cubilladas. Que agora que caio, é máis que posible que esta desgraciada circunstancia que lle mantivo afastado da nosa compañía háxalle tamén impedido coñecer a triste nova do pasamento do noso bo amigo e notable poeta don Luis de Altamira, ao que algunha xente ruín coñecía por «o Migallas». Supoñíao. Sei do aprecio que sentía por el, traducido en frecuentes invitacións a compartir con nos mesa ou mostrador, e a compra de canto caderno de poemas lle ofrecía.

Ben llo sei, don Manoel. A morte dun poeta, de calquera poeta, supón unha perda importante na irmandade do ben, a extinción silenciosa dun universo enteiro, unha xanela á sensibilidade que se pecha, unha campá rota que perde a súa voz. Xa nunca máis o veremos entre nos intentando vender eses pequenos folletos, coleccións de poemas sinxelos celosamente cicelados coa silenciosa esperanza de que foran lidos por algunha alma sensible. Todo ese esforzo, as incontables horas de introspección, de procura incansable da palabra precisa, toda esa a paixón vertida en cada verso, todo desvanécese con el no esquecemento.

Pero non me faga moito caso don Manoel. A morte de don Luis me doe máis do normal porque  confróntame cunha verdade incómoda: a inmensa maioría do que facemos, do que pensamos, do que creamos, por moito que alguén coma vostede se empeñe en gardalas nos seus escritos para as xeracións futuras, non transcenderá da nosa curta existencia. A inmortalidade don Manoel, é unha quimera esquiva.

Con todo, talvez a verdadeira recompensa do artista non resida no que a posteridade coñecerá de el, senón do acto mesmo de crear, de dar forma a algo que quizais poda vivir brevemente na experiencia doutro ser humano. Don Luis deixara encargado ao seu caseiro de entregarme os seus escritos nun fardo atado cunha baraza. De todos eles escollín este poema en prosa no que mestura humor, fantasía e alento poético. A verdadeira beleza reside na intensidade do instante, na autenticidade da expresión, aínda que o seu eco sexa breve e silencioso.

O xograr namorado

Na afastada cidade de Samarcanda, alí onde as cisternas non se baleiran xamais, e os patos salvaxes voan en espirais máis rápidas que nos demais lugares, vivía, fai moito, moito tempo, cando os homes crían en Deus e Deus cría nos homes, un xograr, un trobador[1].

O xograr do que vos falo era un mozo fermoso e escintilante, non no seu aspecto exterior no que non se diferenciaba moito dos demais mozos, senón na súa alma á que soamente os deuses máis enxebres podían mirar de fronte.

O noso xograr amaba a unha moza, e amábaa ata o último e máis recóndito recuncho da súa alma. A moza era a súa musa, a divina inspiración da súa música e a súa poesía. E a moza amaba ao xograr coa mesma falta de límites.

O trobador cantaba ao amor que non se acaba, á alegría de vivir e a un mañá repleto de esperanzas, porque, aínda que carecían de bens materiais, eran felices na abundancia dos demais bens dos que desfrutaban.

Mais o xograr tiña unha grande anomalía no seu temperamento: amaba a verdade, e tiña o corazón quente e as ideas xenerosas. Amaba á moza cunha paixón sen límites pero tamén amaba á xente do común. E ese amor o levaba a cantar tamén a liberdade, a igualdade e á irmandade de tódolos homes. Mais aquel canto non gustaba aos poderosos que o mandaron deter. E foi detido, e levado á cadea, e amarrado á parede con fortes grillóns.

Na cadea coñeceu a fame, a inmundicia e o infortunio de moitos coma el. Mais a súa desventura, os golpes e as aldraxes non foron quen de acalar o seu canto, que voces anónimas repetían polas calellas de Samarcanda.

O Sultán enfurecido ordenou que o cargaran de máis cadeas, e o enterraran na mais fonda das celas do cárcere. Mais o seu canto seguía a soar nas voces do pobo, canto que o vento da noite collía amorosamente no seu colo e o levaba ata as habitacións do pazo onde durmía o sultán. Así que este decidiu zorregarlle de lategazos para que o xograr deixara de cantar, pero canto mais mallaban nel mais fermoso era o seu canto, máis se alzaba nas voces do pobo, e menos deixaba ao Sultán durmir no seu leito de cen colchóns de plumas ao que tiñan que subilo por unha escada de ouro.

Farto xa de pasar as noites sen pechar o ollo, e convencido de que a aplicación da forza non ía mellorar ó problema, o Sultán ordenou traer ao xograr á súa presenza.

—      Quen es ti que non deixas de cantar nin cargado de cadeas, nin quebrado a azoutes? —preguntou retórico.

—      Son nada mais que un xograr.

—      E como sendo xograr, e polo tanto do mundo da farándula, non cantas a gloria das miña fazañas, do meu poder divino, da miña maxestade?

—      Porque son un xograr do pobo, e ser xograr do pobo é cantar á verdade.

O Sultán verdeou de envexa, amarelou de carraxe, chegou ata o gris da tolemia... Pasou por todos os colores posibles pero sen chegar ao roibo da vergonza, que era o que lle houbera salvado. Orfo doutra estratexia, seguiu preguntando sen criterio nin convicción.  

—      Non es sensato. Deberas cantar a quen te pode pagar, e non ao pobo que non ten nin o mais preciso para vivir.

—      O cantar non se paga, se agradece.

—      Non che fai falla nada? De que vives entón?

—      Vivo da xenerosidade da xente á que gústalle o meu canto. E non me fai falla nada para ser feliz.

—      Como podes dicir que es feliz sen ter nada, se eu teño todo e aínda non son feliz?

—      Tes todos os bens materiais. Pero che falla o mais importante. O que non poderás ter namentres non busques no teu interno: o teu verdadeiro ser.

E o Sultán soubo que o dicía o xograr era certo. E mandouno decapitar. E foi decapitado e a cabeza que cantara belas cancións chantada riba dunha pica no mais alto do pazo para que o pobo comprobara en cabeza allea os resultados de levarlle a contra ao seu Sultán, e o seu cadáver abandonado para alimentar ás hienas, os voitres, e toda esa bichería que fai da calaza a súa mantenza.

Pero ningún animal comeu o seu corpo. E as flores pecharon os seus cálices para non dar o seu perfume ao asasino. E os paxaros das gaiolas do pazo trocaron o seu canto por queixumes. O ouro das alfaias converteuse en chumbo, e o viño en vinagre nas adegas do Sultán y a peste e a miseria tomaron pousada no seu pazo.

E a muller que el amaba, e que lle amaba a el, chorou e chorou polo xograr ata que os seus ollos se secaron e o seu corazón se rompeu coma un boneco mecánico ao que dáselle demasiada corda. E morreu. E o Sultán que o soubo derramou cinzas riba da súa testa, e xemeu:

—      En verdade vos digo que este xograr era un home xusto!

E mandou a procurar ao seu mago mais sabido para que rescatara ao xograr das poutas da morte. O mago encargou as hienas que lle trouxeran o corpo, e os voitres a cabeza da pica onde estaba chantada. A os paxaros encargoulle que o encheran de novo cantos e ós árbores que encheran ás súas veas con novo vizo. Finalmente ordenou ao sol que saíra de detrás das negras nubes tras das que se agochara e enchera o corpo de calor, e finalmente ordenou ao vento que enchera os pulmóns do xograr de aire.

O xograr espertou e un novo canto xurdiu coma un manancial dos seus beizos. E todo o pobo de Samarcanda achegouse para escoitar o seu canto. E o xograr mirou a multitude e sentiu unha grande ausencia.

—      Onde esta a miña namorada? Onde está que non sinto a súa presenza?

E todos calaron e os seus ollos, incapaces de aturar a angustia do xograr, furaron a terra.

—      Morta? – preguntou o xograr nun bramido.

—      Si – asentiu o mago que o trouxera de novo á vida

Unha nube negra de tristura abateuse riba da cabeza do xograr e a súa ledicia derrubouse coma un castelo de area. E a dor converteuse en ira e increpou duramente ao sabio que o fixera volver.

—      Para que quero vivir se ela está morta?

—      Ela non está morta. Algo debín de facer mal, cando non a sentes bulir dentro de ti!

E o xograr, parou de berrar, aínda parou un intre de alentar. Quedou quedo, a espreita, sen respirar, co pulso baténdolle fortemente nas tempas,...e a sentiu, a sentiu! Estaba aló no mais fondo do seu renacido ser como un fureliño, coma unha faísca que devece por ser cacharela.

Entón o xograr cantou mais e mellor e nunca porque agora cantaba ao Amor inmortal, ao amor que vai moito mais aló da morte dos corpos.

FIN

---

[1] En sentido estricto un xograr era un artista polifacético, capaz de tocar instrumentos, cantar, contar historias ou lendas, recitar poemas, remedar, realizar acrobacias, amais doutros xogos, que non tiñan por que ser da súa autoría, mentres que un trobador era un poeta lírico e compositor das súas propias pezas, un creador.