O «niño mono».

 Mire que lle digo, don Paio! Cadaquén coas súas lideiras! Vostede falando co meu Manoel das xentes e sucedidos de Bouzas, e eu lembrando co meu irmán das xentes do noso barrio da Estación. Vostedes cun viño e nos cun café, que tampouco ten por que coincidir o motor da conversa.

Dun pouco máis abaixo do noso barrio, ao que a voz popular bautizara como “de Casablanca” pola teima do propietario da casa de comidas de en fronte de manter inmaculadas as fachadas, era o protagonista do meu conto de hoxe. Personaxe do que ningún de nos chegou a saber o seu verdadeiro nome e ao que non teño outra —por moito que me custe— que chamar polo alcume polo que era coñecido: o «niño-mono».

Xa sabe vostede don Paio que daquela as persoas con discapacidade psíquica vivían nas marxes, tanto físicas como sociais. O trato que recibían das persoas do seu entorno oscilaba entre a compaixón paternalista dalgúns e a asañada persecución e burla doutros. Non existía unha conciencia pública sobre os seus dereitos, nin unha estrutura médica ou educativa que os intentara integrar. Eran, simplemente, os tolos do barrio, figuras coñecidas pero en certo sentido invisibles; celebradas as veces e toleradas mentres non molestasen demasiado, e o «niño-mono» non ía ser unha excepción a esa realidade social.

Hei de sinalar que o heroe do sucedido que pretendo relatar era daquela un mozo de pasados os trinta anos, ao que seu aspecto miúdo e o seu comportamento infantil facían que moitos o seguiran percibindo como un neno. Tamén que o alcume tiña o seu orixe nos seus trazos faciais simiescos nunha cabeza demasiado pequena en relación ao corpo, a súa alborotadora falta de linguaxe articulado e os movementos espasmódicos das súas extremidades. Vivía nun piso da rúa Uruguai, na parte máis achegada á rúa Cervantes, e como a maioría dos diminuídos psíquicos era dun fervor relixioso esaxerado que chegaba ao extravagante cando asistía as procesións, que as misas non lle deixaban por mor do moito que molestaba aos fregueses e ao oficiante. Recordo que un ano, nunha procesión do Corpus daquelas nas que a sacaban a pasear polas rúas de Vigo unha custodia baixo palio, o meu irmán pequeno —ese precisamente co que adoito tomar café, e que é a outra pata da miña memoria—, catro ou cinco anos tería daquela, non fixo a preceptiva xenuflexión ao paso do “santísimo” e o «niño-mono» foise a por el, a facerlle dobrar os xeonllos entre violentos gruñidos de desaprobación.

A súa gran paixón eran as películas de vaqueiros. Cando lograba entrar nunha sala —ás veces con axuda dalgún acomodador comprensivo, outras coándose entre a xente— transformábase. Durante as escenas de acción, especialmente cando os pistoleiros desenfundaban ou os cabalos galopaban polo deserto, emitía berros inarticulados, unha mestura de emoción e descontrol que perturbaba aos demais espectadores. Algúns rían, outros se queixaban, e non faltaban quen o botaba do cinema. Pero el volvía, unha e outra vez, coma se as películas de vaqueiros lle axudaran a soportar a vida cotiá.

Un día, no poleiro do cine Tamberlick, cando o noso protagonista estaba no medio dun dos seus gritos máis desmedidos, alguén non tivo mellor idea que meterlle na boca un cacahuete, por ver se con esas lograba parar o infernal ruído. E vaia se o parou! Parou ata de respirar! Ao seu redor a xente empezou a decatarse de que o mozo, co rostro descomposto e os ollos desorbitados de terror, se leva as mans á garganta, e que a súa pel comeza a tomar unha cor agrisada debido á falta de osíxeno.

O primeiro que se lle ocorre e darlle golpes no lombo por ver se conseguen desfacer o atasco, pero sen resultado. (Fai o favor de non interromperme Manoel, que ninguén na sala coñecía a manobra de Heimlich…) A situación é desesperada: o mozo ten a pel cianótica e os seus movementos son cada vez máis lentos e espasmódicos. Entón un mariñeiro grande como un castelo, se achega ao corpo amaiado, pásao por encima do peitoril do poleiro e sacódeo enerxicamente sobre o baleiro.

Milagre! O cacahuete sae da gorxa do rapaz caendo cheo de cuspe e vómitos —digamos que— no escote dunha señora gorda. O «niño-mono» está salvado e xa pode seguir cabalgando polas rúas de Vigo, na súa imaxinaria montura, feliz de que non houbera prazas hospitalarias abondo nos manicomios como para que algunha ben intencionada institución decidira que estaba mellor encerrado.

E mire que lle digo don Paio! Co tempo, a realidade esfiáñase e os recordos acaban sendo o que nós mesmos contámonos, non o que realmente pasou.