Mire que lle digo don Manoel! Que a conmemoración do día de hoxe me trouxo á mente a historia que me contara no seu día don Takeshi Fukui, un comerciante xaponés que viñera a Vigo por mercar meixón do Miño.
Ese día, 9 de agosto como hoxe, o señor Fukui estivera visitando, en compañía do seu socio e amigo don Javier, os mercados da angula da desembocadura do Miño, Tui, Goián e os seus arredores.
Sexa por unha pronta finalización das xestións programadas, sexa por unha querenza de don Javier polos seus lugares de costume, o caso é que á hora canónica da «chiquita» un e outro personaxe entraban pola porta da nosa taberna do Mincha.
Eu, que os vexo entrar, collo a miña cunca de viño e con ela na man achégome a saudar a don Javier, que “o que non é agradecido non é ben nacido”, e eu, cando menos, débolle o meu emprego de xefe de máquinas do pesqueiro conxelador «Mar de Labrador».
Don Xavier fai as presentacións e me invita a compartir mesa e viandas. O xaponés fala nun castelán torpe —que co seu permiso traducirei á nosa fala—, pero que nos permite entendernos sen maiores dificultades. Falamos devagar, de temas sen maior importancia, e a conversación flúe como a auga calma da bogada dun mariñeiro vello.
Entón, non sei moi ben nin como nin por que, irrompe como piollo por costura unha expresión que cambiaría totalmente o significado daquel día: "a sorte de Kokura".
— Mire que lle digo, don Takeshi! —me atrevo a preguntar— Que ven sendo iso da sorte de Kokura?
— Un lugar común entre as xentes do meu país. Unha frase feita que se utiliza para describir como ás veces a casualidade che permite escapar dun destino terrible.
— E o de Kokura?
— É o nome da cidade onde nacín eu. Unha antiga cidade que, por certo, hoxe xa non existe como tal, porque en 1963 fusionouse con outros municipios da contorna para formar unha cidade moito maior: Kitakyushu.
Nese intre chega a Sefa cun xerro de monterrei e dúas cuncas que enche ata o bordo. Fai un leve aceno cos ollos, como pedindo permiso para completar o contido da miña, —demanda á que don Javier responde cun pequeno movemento de cabeza—, e volve lizgaira co prato de polvo, os escarvadentes e o pan.
Tras satisfacer o apetito —que non a fame— e a sede, a conversa reinicia o seu curso, transitando de novo as vellas corredoiras do falar redondo. Ata que don Javier fai un comentario meteorolóxico, que pola súa natureza tería que ser inofensivo, pero que volve a ceibar a baraza da lingua de don Takeshi.
— Este mal tempo me ten farto —comenta don Javier.
— Iso de bo tempo ou mal tempo éche moi relativo! —argumento eu— Depende para que, e para quen. Para un labrego ás máis das veces a choiva adoita a ser bo tempo; mentres que os que están de vacacións na praia non son da mesma opinión.
— Non sabe vostede —intervén o señor Fukui, nun fío de voz— o acertada que é a súa opinión. O mal tempo que fixo en Kokura o 9 de agosto de 1945 convertérona na cidade máis afortunada da historia.
— E logo? Como foi?
— Ata vai moi pouco tempo nunca ouviran falar de Kokura, verdade? Seguro que de Hiroshima e Nagasaki algo máis escoitarían, non si?
— Por suposto! —contestamos ao unísono don Javier e máis eu.
— Pois a boa sorte de Kokura foi a perdición de Nagasaki.
Entón o señor Fukui contounos unha historia que non hei de esquecer xamais.
O que don Takeshi Fukui contou un día na Taberna do Mincha
Todo na vida son casualidades. Berlín rendeuse ante as forzas soviéticas o 2 de maio de 1945. Nese mesmo mes os aliados occidentais capturan aos científicos alemáns do Proxecto Uranio. Otto Hahn, Werner Heisenberg e os seus compañeiros aínda non tiñan a bomba atómica e estaban moi lonxe de conseguila. A principal motivación da maioría dos físicos do proxecto Manhattan, parar a Hitler e impedir o trunfo do fascismo, desvanecíase, e ás presas por dispor dela antes que os nazis, deixaban de ter significado.
Menos dun mes antes, o 12 de abril, en plena guerra mundial, un derrame cerebral acababa coa vida do presidente Roosevelt, e levaba a Harry S. Truman á presidencia dos Estados Unidos; un posto no que tería que tomar unha decisión crucial: invadir o Xapón ou lanzar a bomba atómica sobre o seu territorio?
E fomos os propios xaponeses os que lle dimos a resposta coa nosa resistencia suicida na illa Okinawa. Os expertos militares modificaron a cifra de corenta mil baixas previstas inicialmente para unha invasión de Xapón ata o medio millón de baixas.
Ao dia seguinte, 30 de xullo, Truman entregou unha nota a Henry Stimson, Secretario da guerra, na que lle indicaba que a bomba debía lanzarse non antes do 2 de agosto, data de clausura da conferencia de Postdam á que asistía, pero en canto estivese lista.
Truman e os seus asesores crearon un comité que tiña como misión escoller catro cidades xaponesas situadas no radio de acción dos B-29, para ás dúas bombas que estaban operativas: "Little Boy", unha bomba Uranio-235 de 16 quilotóns, e "Fat Man", de Plutonio-239 e 21 quilotóns. Ningunha consideración ética se tivo en conta na elección, soamente as consideracións prácticas: onde fora máis efectiva e provocara unha maior destrución. Para iso, se analizaron factores como o efecto psicolóxico que produciría, a importancia estratéxica e a concentración urbana da cidade, así como o maior potencial de dano provocado pola explosión. Ao final as cidades elixidas foron Hiroshima, Kokura, Nagasaki, y Niigata.
Hiroshima tiña un bo tamaño, un importante depósito de armas e un porto no centro dunha área urbana e industrial. Ademais está rodeada duns outeiros que concentrarían o efecto da explosión, facendo que o dano fora moito maior.
Kokura foi elixida segundo obxectivo preferente tras Hiroshima, debido a que alí estaba un dos arsenais máis grandes de Xapón, onde se fabricaban armas químicas.
E como alternativa, Nagasaki, cidade portuaria con dúas fábricas militares que non foran bombardeadas ata esas datas.
O 6 de agosto de 1945 o ceo de Hiroshima estaba despexado e as condicións de nebulosidade e visibilidade eran óptimas. Ás 8:15 horas a explosión de "Little Boy" parou os reloxos e desatou o inferno sobre Hiroshima. 66.000 persoas morreron ao instante e 69.000 quedaron gravemente feridas.
En palabras do Dr. Marcel Junod, representante do Comité Internacional da Cruz Vermella en Xapón e o primeiro médico estranxeiro en chegar a Hiroshima:
Segundo as testemuñas, nalgúns segundos, miles de seres humanos, nas rúas e nos xardíns do centro da cidade, golpeados por unha onda de calor aguda morreron como moscas baixo os efectos da temperatura. Outros se retorcían como vermes, atrozmente queimados. Todas as vivendas, os depósitos, etc. desaparecían como varridos por unha forza sobrenatural.
Os que permaneceran no interior desas casas morreron ou foron gravemente feridos. Os que por milagre salváronse, non escaparon ao incendio que se declarou; ese vasto cinto de lume impediu que as vítimas abandonasen o centro da cidade, e que chegasen a esta os socorros. Se, a pesar de todo, algúns lograban atravesar ese obstáculo, para poñerse aparentemente a salvo, habían de morrer, na súa maioría, dez, vinte ou corenta días mais tarde, por mor do efecto tardío dos misteriosos e implacables raios gama.
No que quedaba da fachada da estación, as agullas do reloxo paráronse polo incendio ás 8:15.
Foi quizais a primeira vez na historia da humanidade que o nacemento dunha nova era quedou rexistrado na esfera dun reloxo.
Esa foi a primeira vez que a climatoloxía salvou a Kokura. Se as condicións do ceo de Hiroshima ese día non foran óptimas o “Little Boy” houbera caído riba da miña cidade deixando morte, metais retortos e cascotes. E pantasmas queimados pola radiación que, para a súa desgraza, tardarían moito en morrer.
O 9 de agosto amenceu completamente anubrado sobre Kokura, polo que os bombardeiros B-29 tiveron que sobrevoala tres veces esperando poder ver a cidade. Como o B-29 que levaba a "Fat Man" non recibiu a ratificación da confirmación visual do obxectivo, decidiron entón dirixirse a Nagasaki.
E esa foi a segunda vez que a climatoloxía salvou a Kokura. Se as condicións do ceo de Kokura ese día non foran malas como foron, “Fat Man” houbera caído riba da miña cidade. De aí ven o dito do que lle falaba, “a sorte de Kokura”.
... ... ... ...
Un largo silencio seguiu á narración de don Takeshi Fukui. Quen de nos podería engadir algo ao seu relato?
As cuncas valeiras, e no prato de polbo soamente a tallada que chaman da vergonza do galego; pouco quedaba por facer máis que o que don Javier fixo: erguerse do seu tallo, pedir que lle apuntaran a consumición, despedirse da parroquia e saír pola porta co comerciante xaponés.
Eu quedei na mesa, aflixido e pensativo, intentando aplacar a enxurrada de imaxes que as palabras do señor Fukui sementaran no meu pensamento, e laiándome das consecuencias que un simple comentario climatolóxico desatara.
Non pasa nin un minuto da partida dos meus ocasionais compañeiros de mesa cando xa está a Sefa boureando ao meu redor coa arreda de se ten que traerme ou non un pouco máis viño.
— E logo, don Paio, que ten vostede que o vexo un pouco apesarado?
— Non é nada Sefa. Cousas da conversa de hoxe.
— O da “sorte de Kokura”?
— Carallo Sefa! Caladiña como un furelo e ata sentes medrar a herba! E logo, cal é a túa conclusión do que escoitaches?
— Que a boa “sorte de Kokura” foi a mala de Nagasaki.
— Boa conclusión! Sempre a boa sorte duns é a mala doutros. A bala que non me da a min, mata ao meu camarada; o asento do autobús que me pediron cambiar é o que resulta máis gravemente danado no accidente mortal...
— Digo eu que máis sorte sería que a bomba non chegase a estalar; ou que Openheimer e os seus non a deran acabado a tempo; ou que Truman se decidira pola invasión; ou que o vicepresidente non fora Truman, ... Que sei eu!
— Ou que o Comodoro Perry non lles inoculara aos xaponeses o virus do capitalismo que forzou á apertura do Xapón cara ao mundo exterior, procurando o conflito militar como medio de espallar a súa esfera de influencia. Nesas o Xapón gañou o control de Taiwán, Corea e a metade sur da illa rusa de Sakhalin. E unha vez que empezas a xa non podes parar de invadir!
— Sabe o que penso don Paio? Igual para acabar con todas as guerras non nos vai quedar outra que acabar co capitalismo!
— E sabes o que penso eu? Que aprendes rápido, miña querida Sefa! Así que berra con todos nos:
polo desarme, pola paz, OTAN NON! E xa que estamos nesas: Goberno sionista á cadea, xa!
Vigo 09/08/2024