Válame
deus, como canta
A
sereíña na mare!
Os
mariñeiros dan volta,
solo pola oír cantare.
Non hai que ser adiviño, don Manoel, para saber que aquilo que ten a Lucía máis
inqueda que un sarillo non é o tempo que lle levou as carracas chegares de
volta a Lisboa, ou de cómo foi o recibimento, ou se ao cabo[1]
lle chamaron deste o destoutro xeito, senón o que foi de Fuco e a carabela; e
por riba de todo, cando sae a serea do título? Pode estar tranquila coma unha
rula, miña rapaciña, que pouco falta xa! Recorda cando as naves encontran aquelas
fortes correntes e o temporal de vento racheado? Lémbrase da diferenza que lle
contara entre os comportamentos dunhas e outras naves en condicións de
navegación críticas? Con ventos moi fortes mentres as carracas teñen que arriar
todo o trapo e con elo perden a capacidade de manter o rumbo, a carabela, coas
súas veas triangulares mantén mellor esa capacidade.
Por iso a carabela, coa forte man de Fuco no leme, perde de vista as
carracas e segue avanzando cara ao sur, intentando manter un complicado
equilibrio na súa distancia á costa; moita significa perderse, ao non poder
observar as estrelas nun ceo cheo de nubeiros; moi pouco, embarrancar en
calquera dos baixíos que a fervenza da escuma non sinala. Nesa están cando un
día na cerradiña da noite, vixiando as rompentes por babor case que embarrancan
nunha illa que aparece de súpeto por estribor. A mar está complicada e o
constante rolar do vento ten a mariñería extenuada; o capitán da galera ordena
fondear nunha praia que semella ofrecer un pouco de acougo para pasar a noite. O
barco tira dos amarres como un garañón que venta unha egua e o capitán ten que
poñer a varios mariñeiros a vixiar áncoras, ancorotes e rizóns. Xa é media
noite cando o vento amaina e Fuco fai so a segunda quenda de garda dende o
castelo de popa. Un refacho de vento abre un celaxe no ceo e unha raiola de lúa
ilumina a costa da illa; sentada riba dunha rocha Fuco descubre con asombro
unha fermosa muller. No seu pasmo se lle cae o tanque do ron que leva na man,
metendo un ruído que alarma á muller. Neste intre ás súas olladas se cruzan uns
segundos que parecen anos. Cando a muller salta á auga Fuco pode comprobar que
non ten pernas. É unha serea! E hai moitas, moitas mais na mesmas rochas, que
tamén desaparecen no mar! Pero Fuco quedouse enguedellado na ollada da primeira,
e aínda que canta baixiño o son da súa voz chega moi lonxe.
O
amor que por ti sinto,
é
tan grande, que non sei;
pero
ponme triste á idea
de que xa non che verei.
Como ben debe de saber, dona Lucía, as sereas aman a música, e Fuco ten
unha fermosa voz que utiliza con acerto; así que non necesita entoar moitas
coplas para percibir que hai uns ollos de muller mirándolle de fite dende a amurada
baixa do convés. Fuco achégase a ela paseniño e dille:
-
Que
fermosa es!
-
Grazas
–responde a serea, baixando pudorosa a mirada –Bos ollos con que vostede me ve!
-
Es
unha serea?
-
Son.
-
E hai
moitas mais coma ti?
-
Hai.
Somos moitas; tantas que esta illa ten por nome a Illa das Sereas[2]
-
Alá
de onde veño teño escoitado falar de vos, pero nunca imaxinara que tivera que
vir tan lonxe para namorar dunha!
-
Sei
que ves de moi lonxe; es ben distinto das xentes desta terra. E, xa sabes que
as sereas somo moi curiosas, que vides buscando tan lonxe do voso fogar?
-
Eu
navegar; ver xentes e terras distintas. O Rei disque procurar ao Preste Xoán.
-
Nesta
illa estades en perigo; a nosa xente ten moi malas experiencias cos humanos e
buscan vinganza.
-
Non
temas; no amencer levaremos áncoras e continuaremos camiño cara o sur.
-
Eu te
podo levar a unha badía na que podedes reparar o barco ao abrigo das treboadas.
Compre dobrar un cabo moi perigoso pero eu che podo guiar.
-
Así o
faremos!
-
Alborece
o día; teño que marchar!
-
Vai
logo, se tes que ir, vaites! Pero antes de partir quero saber o teu nome!
-
Se
queres podes chamarme Maruxaina.
Como se entenden dous seres tan distintos non llo teño que explicar, miña
amiga! Que o amor ten a súa linguaxe e nela entendéronse os dous! Aínda que
para poder reproducir o que se dixeron tiveramos que traducilo ao galego.
Á mañá seguinte a brétema no deixa ver nada pero Fuco insístelle ao capitán
que o amarre non é seguro, que o vento está a rolar e a praia xa non é refuxio
senón ameaza, e que é urxente que se fagan ao mar, e que el levará ao buque sen
perigo de chocar contra os cantís da costa. O capitán, que sabe das habilidades
do seu piloto, ordena a manobra e a carabela pon rumbo ao sur, escuso dicir que
baixo a guía da serea que o vai mudando de rumbo para escudar os baixíos e
coller os ventos favorables. En pouco dobran o cabo que logo alguén chamará da Boa Esperanza, e atopan o necesario
acougo no Golfo dentro das Serras.
E mire que lle digo, dona Lucía! Se o
grande fose valente, o pequeno paciente e o vermello leal, todo o mundo sería
igual. A fortuna duns é a envexa doutros, e Fuco tiña moitos amigos pero
tamén algún moi perigoso inimigo, daqueles que sempre gaban todo o que fas,
pero que no interno non soportan os teus éxitos, e receoso da sorte de Fuco pilotando
o buque, escudando tódolos perigos e levándoo ao abrigo da badía, argallou o
sistema para que cando o piloto subira a cuberta non tivera mais aquel que espertalo,
e deste xeito pescudar do que o noso rapaz facía na súa quenda de garda, cando
o resto da tripulación durmía. Así foi como Duarte,
que tal era o seu nome, descubriu os amores de Fuco e Maruxaina. E como a
envexa polo ben alleo ten as patas ben largas nun correndiño espertou ao capitán
e o convenceu para recadar un fato de mariñeiros cos que coller nunha rede aos
namorados. Así o fixeron, case sen oposición, que os namorados estaban collidos
das mans mirándose aos ollos alleos por completo ao que os rodeaba. Os
mariñeiros meteron á serea nunha gaiola e ataron a Fuco ao mastro maior. O capitán,
que o tiña en grande estima, foi falar con el:
-
Pero
Fuco, seica toleaches! Enmeigado por unha serea!
-
Enmeigado
non, meu capitán. Engaiolado, enguedellado, apaixonado, namorado … Todo iso si,
e máis.
-
Disque
o canto dunha serea pode anubrar o sentido a un home …
- Meu capitán,
temos que ceibar á serea! A necesitamos para que nos guíe e poder atopar aos
nosos perdidos compañeiros de expedición.
-
Ti
podes falar con ela? Entendes o que di?
-
Entendo,
meu capitán. De feito contoume o que pasou coas carracas.
-
Afundiron?
-
Non
tal. Están a salvo nunha praia a unhas cantas légoas ao leste.
-
E
como sabe ela esas cousas?
-
Sabe
o que ás súas irmás contáranlle!
O capitán era un home honrado e de bo xuízo. Así que non se tomou moito
tempo en decidirse a seguir o consello de Fuco, ceibar á serea e poñer ao noso
home no leme da carabela para que esta os guiara ata a praia, hoxe Mossel Bay, ou sexa badía dos Mexillóns,
onde intentaban reparar as avarías das naves. Escuso dicir, dona Lucía, que
deron con eles doadamente, que dobraron de volta o cabo das Tormentas, e que
para o resto da travesía pode seguir o relato que don Pedro Antonio de Alarcón fai dos feitos e que xa lle contara antes.
Ao chegares á altura da illa da Sereas os amantes se separan. Maruxaina queda
cos seus, e Fuco, sometido ao xuramento feito a el-rey , marcha.
-
Espérame.
– pídelle Fuco -Xúroche que hei de volver!
-
Seino!
Pero lembra que o ben buscalo e o mal
esperalo. Gárdache de Duarte, que
non che quere ben! E se algo pasa, non vaias moi lonxe do mar e chama por min! E
calquera das miñas irmáns me traerá o recado.
Non se equivocaba a serea e ao pouco de chegar a Lisboa a xerarquía
eclesiástica, atendendo á denuncia do Duarte,
toma preso á Fuco, para, tras sisuda reflexión, ditaminar que as sereas eran
peixe e coma peixe non podían ser bautizadas, polo que a relación entre un
católico e unha serea era pecado de paganismo, e como tal merecedora de pena de
morte. En espera do cumprimento da sentenza o brazo secular encerra a Fuco nun alxube do Baluarte
do Restelo, no medio do Texo. A noite anterior ao día no que o han de aforcar,
no medio dun forte cheiro a xofre, materialízase na cela un fidalgo vestido de
calzas e xibón, brigantina con remaches dourados, gorgueira e ferreirolo, e ao
cinto unha fermosa daga de orellas veneciana. No seu rostro un sorriso de fatuo,
retranqueiro e maligno, afeito a todo tipo de artimañas.
-
Non
teñas medo Fuco –dille con voz baril.
-
Es o
Demo?
-
Son!
E tamén son o único amigo que tes neste intre. Que xa sabes o que di a copla:
Mesmo
diante da xustiza,
o
pobre non vale nada;
vén
o rico e o atropela;
vén o xuíz e dille:
cala".
-
Eu
probe non son.
-
Pero
ben que che fixeron calar cando quixeches explicar o da carabela!
-
Calar
non me calaron, pero tampouco me escoitaron.
-
Nin
sequera o teu amigo Bartolomeu saíu por ti …
-
Aí
falaches!
-
Non
te preocupes, que eu podo sacarche desta.
-
Algo
pedirás a cambio …
-
Quid
pro quo, meu! O que non se paga non vale. Eu heiche sacar desta se me entregas
o primeiro que ates coas túas mans, mañá de madrugada.
Ao alborexar,
antes de cantar o galo, levantouse Fuco.
Calzou os zocos, puxo a camisa e o pantalón e cando colleu o cinto, escoita
unha voz que grítalle polo zapón:
-
Detente,
Fuco! Non ves que se cingues o cinto, es ti a primeira cousa que atas coas túas
mans, e es a ti mesmo a quen entregas ao diaño?
-
Es
ti, Maruxaina? Que alegría volverche mirar!
-
Díxenche
que cando me necesitases estaría ao teu lado!
-
E
logo? Que é o que debo facer?
-
Colle
uns destes peixes salgados e átaos pola cola cunha baraza. Faslle un nó aos
extremos e entrégaslle o atado ao diaño dicindo: ti cumpriches a túa parte; e eu agora cumpro a miña.
O diaño chegou ben
de mañanciña a procurar a alma de Fuco, pero cando o piloto entregoulle o atado
do peixe mirouno de fite en fite e díxolle cun sorriso raposeiro pero compracido:
-
Ben
sabía eu que un galego era complicado de pillar!
-
Cachar
a un galego é difícil –respondeu o Fuco -pero a unha galega, imposible! E se a
galega é unha serea, que non é carne nin peixe, mais imposible aínda!
O diaño cumpriu a
palabra dada ceibándolle das súas ataduras e abríndolle portas e postigos para
que puidera marchar con Maruxaina que agardaba por el no Texo. Ao ver á parella
marchar nadando nun mar de felicidade, non pode evitar, diaño é, darlle un par
de consellos:
-
Cambias
unhas ataduras por outras; non sei cales serán peores! Aínda que para vos no se
fixo aquilo de: o que fóra vai casar, ou
vai enganado ou vai enganar! E non lle digades a ninguén que enganastes ao
diaño!
-
Non
fales tanto e da os parabéns, que non vas deixar de ser diaño por iso! –responde
Fuco, que, nadando nadando, xa case que está en Carcavelos.
E, mire que lle
digo, dona Lucía! Que Maruxaina e Fuco foron felices, tanto como se pode ser na
realidade, que sempre é un pouco menos que nas lendas. E sen que veña moi a
conto, ou si, quen sabe?, remato cun romance dun mariñeiro e o Demo, que
aprendín de neno.
A
nove millas da costa
baténdose
na mar brava;
voces
daba un mariñeiro,
voces de que se afogaba.
Respondíalle
o Demo
do
outro lado da auga:
-Canto
deses mariñeiro,
a quen da auga che sacara?
-Déralle
eu os meus navíos
cargadiños
de ouro e prata.
Miña
filla por esposa,
miña sogra por escrava!
-Non
che quero os teus navíos
Nin
a sogra por escrava;
quero
que cando te morras,
á min me entregues a alma.
-Vaites,
vaites Satanás,
con
esa infame palabra!
Son
un galego solteiro
E tampouco douche a i-alma.
Pénsao
ben mariñeiro,
vida
con nada se paga;
o
meu poder é inmenso
e cumpro ben a palabra.
Respóndelle
o mariñeiro
con
estas graves palabras:
-nunca
tiveches poder
sobre
estas augas salgadas,
enganosa
é a túa promesa
e
non val a túa xogada!
Que
non teño medo á morte
Nin
ao inferno, se é que cadra
Bo
fin é para un mariñeiro
Afogarse
nestas augas
Deixo
o meu cabelo aos calvos,
doazón
disparatada!
E
a miña cabeza aos merlos,
que en ela fagan morada.
Os
ollos déixollos aos cegos
para
que vexan onde andan;
os
oídos para os xordos,
para que escoiten baladas;
A
lingua déixolla aos mudos
para
que digan palabras,
e
as mans déixolle aos mancos
para que fagan labranza.
Os
meus pés son para os coxos
Para
andar as súas xornadas.
as
tibias deixo aos gaiteiros
para que toquen a gaita.
Dito
isto, o mariñeiro
Bebeu
da auga salgada
Deixou
de loitar coas ondas,
morreu
e non houbo nada.
Nota [1]: Moita xente aínda segue a pensar que o Cabo
de Boa Esperanza é o punto mais meridional de África. O certo é que este
punto está uns 150 km mais ao sur, no Cabo
das Agulhas, que conserva hoxe nos mapas o seu nome en portugués. O nome
ven do feito de que nese lugar a declinación magnética é nula e as agullas dos
compases apuntan exactamente ao norte xeográfico. Tamén neste punto chocan as
frías augas do Atlántico coas máis cálidas do Índico, o que sumado aos fortes
ventos que se orixinan nestas latitudes e as augas pouco profundas arredor do
cabo, converte este punto nun lugar certamente perigoso para a navegación.
Nota [2]: Os navegantes actuais,
que carecen de fantasía, confundiron sereas con focas e hoxe a illa leva por
nome Robben Island, é dicir illa das
focas. A illa ten unha longa tradición de prisión dende fins do século XVII. No
século XX estiveron prisioneiros opositores ao réxime do apartheid como Walter Sisulu, Govan Mbeki, Robert Sobukwe,
e o mais famoso de todos eles: Nelson
Mandela.
Ningún comentario:
Publicar un comentario