O conto do Arghimiro

Mire que lle digo, don Manoel! Non. Que eu saiba ao Tiniño nunca lle cadrou pasar polas terras de Ordes cando andaba de cacho para testo, de cribo para cabazo, por mor do famoso caderniño onde o gaiteiro Marcial gardaba o misterio dos seus roteiros. Ou, cando menos, nada notable ocorrera por aquelas fermosas terras que chaman de Trastámara, ou sexa de máis aló do río Tambre, que dera motivo a unha das súas parrafeadas.

Pero se do que anda vostede á procura é dunha narración, incidente, peripecia ou sucedido ben podo relatarlle a que o señor Arghimiro, un dos parroquiáns habituais da taberna do Mincha que era desas terras, de Frades para ser máis concretos, gustaba de contar a todo canto láparo viña mollar a palleta no viño de Monterrei co que a Sefa agasallaba aos clientes que consideraba que podían ter un longo percorrido como tales.

Contaba o Arghimiro que un día de inverno, de camiño á feira de Ordes por ver de mercar un xato, á altura de Barbeiros tivo un mal encontro, non sabía se con trasnos ou pantasmas, que houbo de custarlle a vida, aínda que, por sorte, todo quedou en susto, abraio e estrañeza. Teño que explicar que o Arghimiro era daqueles homes aos que chamaban os xans, persoas que tiñan o natural de ver as pantasmas coma se foran xente viva, condición á que se chegaba, se temos que crer as nosas avoas, por mor dun credo mal rezado polo padriño no seu bautismo, ou aínda por unha unción cos óleos equivocados, na citada cerimonia.

O día en cuestión, o Arghimiro saíra de Frades moi cedo, por mor de ser o primeiro en chegar á feira e botarlle comodamente a vista enriba ao gando, que xa se sabe que de xato verás qué boi terás. O que ao saír da casa fora ameaza de chuvia volveuse realidade cando aínda o sol non se elevara no horizonte, e un pouco mais de camiño adiante, cando xa faltaba pouco para chegar a Ordes, comezou a chover a cachón e o que fora chuvieira volveuse arroiada. A auga baixaba polos camiños en enxurrada e o río Samo ía tan crecido na ponte do Cruceiro que case que non se podía cruzar a pé enxoito. Mollado coma un pito e con mais auga nos zocos que lama nos camiños ao chegares ao Fondo de Aldea pareceulle albiscar que na capela de Santa María de Barbeiros había luz, e matinou que sería un bo lugar onde se resgardar do dioivo. Achegouse á igrexa e comprobou que a porta estaba aberta e que había moitos cirios acesos como se foran a misar. Caladiño coma un furelo Arghimiro achegouse ao altar e procurou un banco onde sentar, un pouco por descansar e outro pouco por secar os pés e a roupa. O moito madrugar, a canseira do camiño andado e o calorciño das moitas candeas acesas fixeron que en pouco tempo entrara nun estado de sopor pouco distinguible do soño. De súpeto un ruído como de madeiras batendo acompañado por uns xemidos e queixas que semellaban vir dalgún lugar moi preto dos infernos tirárono bruscamente deste adormecemento.

-          As ánimas do purgatorio que me veñen buscar - dixo para si, e un calafrío correulle as costas de norte a sur, da caluga ao cu.

Do susto, o Arghimiro caeu do banco abaixo; deu un pincho no aire, recadou as súas pertenzas, que tampouco era cousa de deixalas por unha pantasma mais o menos, e coa mesma botou a correr como un foguete para liscar daquel lugar, pero coas présas equivocou o rumbo o que lle fixo tropezar cos candeeiros tirando por terra os brandóns do altar e todo canto cirio se cruzara no seu camiño, correndo a máis non dar como quen leva o demo detrás. Tan axiña como saíu para fóra, as portas cerráronse de golpe sen que ninguén as tocara, o que foi un motivo máis para saír como un foguete sen mirar atrás, chegando á feira de Ordes en menos tempo que se viñera voando.

Tal foi o abraio que o incidente lle meteu no corpo que esqueceu o xato e o trato e soamente foi quen de baleirar un par de netos de viño no Orellas sen dar nin chío nin trabar conversa con ningún dos fregueses que tan afamada parroquia ten.

Como a compra do xato seguía estando pendente non tivo outra que volver a Ordes a semana seguinte, aínda que desta colleu polo Pedrouzo, un camiño que lle afastaba da capela de Santa María de Barbeiros, na que tivera tan mala experiencia. Desta tivo sorte. Nin choveu nin tivo mal encontro e o camiño ata a feira fíxoselle curto de máis. Mercou un bo xato e ata tivo tempo de botar un ollo ás anchuras de vacas e bois, cuartos traseiros nas vacas e dianteiros nos bois, que xa se sabe que a vaca, vela ir; e o boi, velo vir.

Desta volta o viño do Orellas sóubolle a malvasía. Atopou alí algúns vellos coñecidos; ao Venancio, que era de Cerceda, da parroquia das Encrobas, que anos despois espoliaría a mina de Barrié coa complicidade do goberno de Franco; ao Cholo que viña de lonxe: de Marrozos máis aló de Compostela; ao Miguel que era, como el de Frades, e o Zalo do propio Ordes.

-          Caga boi na fonte! – dixo o Zalo – A que non sabedes o de Santa María de Barbeiros?

-          E logo? – contestou o Arghimiro ao que a camisa non lle chegaba ao peito – Que foi iso de Santa María de Barbeiros?

-          Pois que a pouco arde toda a igrexa. Menos mal que o Evaristo mirou o lume e avisou a xente antes de que a cousa fora a mais. Pero non sabedes o mellor!

-          O mellor? Que foi o mellor? – atreveuse a preguntar Arghimiro, máis incómodo que tres nun zapato.

-          O mellor foron os dous que atoparon na porta da igrexa ollando para o lume ben achegadiños, en coiros, como a súa nai os trouxo ao mundo: a Maruxa dos Baltaras e o Señor Cura!

E mire que lle digo, don Manoel! Que nin credos mal rezados nin óleos equivocados! Nin pantasmas nin ánimas do purgatorio! Nin Xan nin Perillán! As cousas, teñen tendencia a ter explicacións sinxelas, e se temos un home novo casto por imperativo categórico e unha muller pracenteira non hai que “multiplicar os entes sen necesidade”. Ou como diría Guillerme de Ockham: entia non sunt multiplicanda praeter necessitatem.

Río Samo, río Samo,

ben se ve que es da montaña;

feo fillo das brétemas,

e das uces desleigadas.