O manco de Noceda

Mire que lle digo don Manoel! Veño de visitar con grande interese e non menos satisfacción a exposición que o director da Fundación Laxeiro organizou na sala que a Caixa de Aforros ten nos baixos do teatro García Barbón. Aínda que, don Manoel, non sei por que sigo a falar de Caixa de Aforros e García Barbón se xa hai ben anos que nolas roubaron! A exposición leva por nome “Laxeiro en conversa. Un diálogo con artistas contemporáneos” e ten a súa graza; é como se Laxeiro convocara, en troques de nas mesas do Eligio nas paredes da sala de arte, a un fato de artistas, Menchu Lamas, Antón Lamazares, Berta Cáccamo, Correa Corredoira, Antón Goyanes, Anxel Huete e moitos outros, a unha parolada que so se pode escoitar coa vista.

A min, don Manoel, véuseme ás mentes sen saber moi ben por qué, do que lle escoitara a don Fernando de Valenzuela na taberna do Mincha. Contaba don Fernando que o seu pai, don Ramón de Valenzuela Otero, coincidira con Xosé Otero Abeledo, antes de ser Laxeiro, na pensión de San Antoniño, en Pontevedra, na que pasaban o tempo facendo desafíos de toca-la frauta; desafíos que Laxeiro sempre perdía, e que pagaba con debuxos “nos que o dedo matapiollos do pé do Ramón […] aparecía inchado e pingando”.

Non, don Manoel; ben que me gustaría pero non tiven oportunidade de ter relación con don Ramón. Lera o “Non agardei por ninguén” nunha edición arxentina da Editorial Citania, que fundaran Luís Seoane e Diego Díaz Dorado en Bos Aires no 1957, e o “Era tempo de apandar” na colección Arealonga que Xesús Alonso Montero dirixira para Ramón Akal. E tiven a oportunidade de saudalo no primeiro mitin que Santiago Carrillo deu no Pavillón dos Deportes de Vigo, aquel no que entraron os rapaces da organización de Ferrol provocando a ira de moitos dos asistentes coa ostentación dunha bandeira da monarquía, pero non de falar con el.

Que lle diría? Eu que sei don Manoel! Se cadra preguntaríalle polo Manco de Noceda, un personaxe de “Era tempo de apandar”. Porque gustaríame saber moito máis del! Ao mellor chegaría a saber algo máis dunha nai que perdín cando era aínda moi novo e que me dicía cada vez que as mangas do xersei cubríanme as mans:

-          Sube esas mangas rapaz que pareces o manco de Noceda!

“Na esquina do Fai Fume, no sitio de sempre, estaba sentado o Manco de Noceda pedindo esmola cunha pucha entre as pernas; levaba o máis da mañá e na pucha non había máis que unha cadela e un patacón que el mesmo puxera de cebo”

Ilustración: retrato de Ramón de Valenzuela por Laxeiro.