A Biblioteca Mariñeira de Bouzas

Mire que lle digo, Don Manoel! Xa lle dixera que o meu pai era dos que defendía a idea de que unha transformación das estruturas sociais, unha conquista das institucións do estado, sen unha profunda e radical transformación das persoas, da súa conciencia e dos seus costumes, valores e hábitos, non sería en ningún caso unha verdadeira revolución, senón que, co devalar da primeira enchente, todo retornaría á orixe, rexurdindo de xeito espontáneo a mesma desigualdade contra da que se loitara e morrera.

E sostiña tamén de que a cultura era, senón o único, o mellor xeito de producir persoas libres. Os libros nos fan libres!, dicía. Decatouse de que os mais dos seus compañeiros de faena eran analfabetos, e os que nono eran endexamais colleran un libro para aprender, para gozar co seu contido. E argallou que, posto que o seu mentor xa non gobernaba o Pazo, e os seus fillos non tiñan a mesma disposición para compartir a sabedoría que herdaran pero que non tiñan, era necesario facer unha biblioteca para os mariñeiros: o que chegaría a ser a Biblioteca Mariñeira de Bouzas, posiblemente a primeira biblioteca mariñeira do mundo.

Mais a tarefa non era doada. A Confederación Nacional de Traballadores, en cuxo Sindicato de Industria Pesqueira de Bouzas militaba, tiña unha pequena biblioteca, mais non era iso o que o meu pai soñaba. Así que falando con uns e outros chegou ata un personaxe contraditorio onde os haxa: Ramón Fernández Mato, fundador e primeiro director do diario El Pueblo Gallego, alá polo 1924. Médico e amigo de Castelao e de Valle Inclán, acolleu a iniciativa coma propia, e tal foi o seu entusiasmo que cando a biblioteca desapareceu, por mor da guerra de España, tiña preto de 15000 volumes.

Ao meu pai dábaselle menos quen fora o fundador da biblioteca que a auga da bogada que queda pola popa da gamela. Ou quen dixeran os papeis que fora, que eu conservo as páxinas do ABC do 12 de maio de 1933, no que Tomás Borrás dálle a Don Ramón todo o mérito, e tamén unha folla solta da revista Época, na que no pe de foto se engade a Don Antonio Moure Barrios mestre, como colaborador necesario.

E, mire que lle digo, Don Manoel! Que o éxito ten moitos pais, porén o fracaso é orfo. As enciclopedias din quen fundou a biblioteca pero nada falan dos que acabaron con ela. Coma a cabra que pariu para o lobo, algúns calan e acaban sendo cómplices dos que acabaron coa súa obra.