Aí veñen as lanchas do xeito, pescando sardiñas a eito...

Mire que lle digo, Don Manoel! Cando meu pai era novo os pescadores da ría andaban na pesca con lanchas do xeito. E cando entraba a sardiña e o xurelo, pescaban un pouco mais para o salgado ou as conserveiras que comezaban a agromar pola costa, e podían facer algún agasallo á moza, e gardar algo na arca para cando viñeran mal dadas. Logo chegaron as traíñas a remo faenando ao cerco con xareta, e logo as tarrafas a vapor e as artes de arrastre, e a vida dos mariñeiros do xeito foise para o carallo, xunto coa súa independencia, e, en poucos anos, ao carallo tamén a sardiña, o xurelo, o bocarte e o resto de peixes que enchían a ría. Ao fin non lles quedaba mais que pasar fame coas poucas capturas, ou entrar a traballar nunha desas embarcacións. E menos mal se tiñan a sorte de entrar a quiñón nunha de propiedade familiar, que o patrón ben sabía en carne propia o que era andar no mar, pero os mais, tiñan que entrar nas embarcacións propiedade, directa ou  por armador interposto, das fábricas de conservas, e padecer a  desigualdade, o antagonismo entre iguais, e o endurecemento das condicións de traballo.

E, xa sabe Don Manoel, contra da explotación dos traballadores xurde a imprescindíbel organización deles.  E o meu pai estivo nesas, na organización do Sindicato da Industria Pesqueira da CNT e do Ateneo Sindicalista Libertario. Da Sección Flota Pesqueira da Confederación Rexional Galaica e de redactor do seu voceiro El Despertar Marítimo.

A tensión social entre armadores e o pobo chegaron ao seu máximo cando no Pueblo Gallego do 14 de febreiro de 1930 publicaron a noticia do afundimento de catro pesqueiros de Bouzas, que faenaban en parellas preto das Illas Canarias. A faena en parella, Don Manoel, é sempre perigosa pero moito mais con mala mar, buques ruíns e tripulacións sen experiencia. Houbo un plante dos vapores de parella de Bouzas, pero a xente volveu ao mar con pouco ou nada conseguido. O plante repetiuse no verán de 1931, apoiando a durísima folga da conserveira Alfageme. As folgas pola mellora das condicións de traballo nas Parellas continuaron ao longo da segunda metade de 1932. Alá por novembro dese ano o avogado Valentín Paz Andrade foi vítima dun atentado cando saía dun café na rúa Fermín Galán, por uns pistoleiros que ninguén identificou. Coma daquela o avogado representaba aos armadores de La Marítima, na folga de mariñeiros do Sindicato de Industria Pesqueira da CNT, a conclusión doada era que os autores materiais dos feitos eran os militantes anarcosindicalistas Vicente Vales Lorenzo, directivo do sindicato, e mais Emilio Costas Fernández.

E mire que lle digo Don Manoel! Vicente e Emilio estiveron na cadea até o xuízo, do que saíron absoltos. Xuízo ao que Valentín Paz Andrade non asistiu, pois estaba en Portugal preparando as eleccións xerais!

Catro gatos nun tellado,

cada gato mira a tres,

adiviña rapaciño,

Canta gatería é?