Dous tiros no lombo e un na caluga

Mire que lle digo, Don Manoel! Xa van alá ben anos e aínda cústame ferro e fariña falarlle daqueles días que remataron co asasinato do meu pai, que tal foi, e non morte. Moitas das cousas das que lle contarei, Don Manoel, tomeinas dos periódicos da época, e moitas mais de libros e documentos de hoxe. Moi poucas da testemuña directa do meu pai, que daquela era eu moi novo para as comprender, e il moi protector da súa familia como para mas explicar.

Porén, a miña memoria atesoura aínda algunhas frangullas daquel tempo e espazo. Chiscos, migallas, partículas, que a memoria xungue nunha ilusión de continuidade coma no cinematógrafo. E véxome a min mesmo con nove anos entrando orgulloso no Teatro Circo Tamberlick da man do meu pai no mitin da CNT do Primeiro de Maio do trinta e seis. E, ao que fora Secretario Xeral da Confederación Rexional Galaica da CNT ata o ano trinta e tres, carpinteiro de ribeira e antigo tallista de imaxes relixiosas, Xosé Vilaverde, predicindo o futuro que estaba para caer riba das nosas cabezas: o porvir pecharanos as súas portas para abrir as das nosas tumbas. Levantei a vista ao rostro do meu pai e no ricto amargo dos seus beizos verifiquei que era do mesmo parecer. Dous meses despois os acontecementos déronlle a razón.

Meu pai, Don Manoel, era un home xangal, sereno e mesurado, pouco afeccionado ás algaradas e a exteriorizar a berros as súas opinións, non por falla de seguridade nelas, senón polo convencemento de que cando o fanatismo entra pola porta a intelixencia sae pola ventá. Malia o seu pacifismo, estivo nas barricadas do 20 de xullo nos Choróns e O Calvario, onde caeu ferido por unha bomba que estaloulle nas mans a un militante cenetista, do que penso que xa lle contara a súa historia co “O Rabioso”. Meu pai salvou das gadoupas deste asasino porque ás súas feridas eran leves, e nono levaron ao Sanatorio de Troncoso da Rúa 14 de Abril, senón que lle fixeron unhas curas no Hospital Municipal e marchou para casa, a atoparse co seu destino.

O sábado dezaoito de xullo chega a Vigo un tal José Pasaván, que precisamente ese día celebra o seu aniversario. O hóspede do Hotel Moderno é na realidade o dirixente da Falanxe Manuel Hedilla, que ven de Coruña de reunirse coa organización da sublevación. En Vigo fai o mesmo traballo; primeiro cos militantes da Falanxe no café Derby, despois co Capitán José Pavón, axudante do Comandante Felipe Sánchez, e finalmente en Bouzas, onde o partido ten unha boa presenza entre os fillos dos Armadores coa beizón de Don José Fernández Parada, popularmente coñecido coma o Padre Comesaña.

E, mire que lle digo, Don Manoel! Un dos asistentes a esa reunión era o armador dunha das parellas que afundiran na costa de Portugal, deixando unha chea de mortos, un tipo gordo e grotesco que levaba arreo un cinto coas cores vermella e negra da Falanxe. Ese ser repugnante, que cando o conflito pesqueiro coa sociedade patronal “La Marítima”bicaba o chan que pisaba o meu pai, foi o que o 25 de xullo, protexido pola Garda Civil, entrou na nosa casa de Bouzas para levarse ao meu pai, e liberalo esa mesma noite con dous tiros no lombo e un na caluga nunha cuneta en Alcabre.