Os donos dos cans.

Mire que lle digo Don Manuel! Que en liortas, pendencias, e porfías cos compañeiros de xogo de nenos, e cos das aldeas veciñas de mozos, estivemos en mais dunha ocasión! Os mais da xente do meu tempo, e, moito me temo que, a de calquera tempo, que os altercados empezan pola desavinza, contiñan pola porfía, medran na tirapuxa, e rematan no enfrontamento físico. O que non deixa de ser normal! É parte da competencia polos recursos escasos, coma, por exemplo, as mozas guapas! As exhibicións de fachenda non son so do galo do curral, son a estratexia que pode permitirlles gañar os recursos en competencia sen necesidade de que finalmente teña lugar unha verdadeira batalla. Cando as cuadrillas de mozos loitaban por unha imaxe dun santo, hoxe polos colores dun club de fútbol, non loitan polo santo nin polo club senón pola posibilidade de cortexar ás mozas das outras parroquias. Pero do fútbol de hoxe, coas súas batallas con feridos e mortos, é unha cousa ben distinta! Non sei ben, Don Manoel, se é exasperación social ou a falla de futuro, o que conduce a algúns grupos de mozos a utilizar o fútbol como pretexto para desatar a violencia. As tribos de mozos rivais cítanse para enfrontarse en combate, ou axexan aos adversarios para mallar neles, sen que o fútbol ou a militancia política sexa mais que un pretexto, que o fanático, o violento, non necesita do fútbol para ter unha razón para a xenreira.

E mire que lle digo Don Manuel! Que xentes desa pelaxe hai coma pra forrar o carro con elas e que todas elas están cortadas polo mesmo xastre. Covardes, retortos como as vergas do canizo e de poucas luces. Andan sempre en manda, seguindo a alguén coma o rabo ao can. E mire que lle digo Don Manuel, que detrás cos cans está sempre o amo que os alenta, os ceiba e os paga.